นครรัฐ (City state)
คือ ประเทศที่เป็นอิสระ และมีอำนาจปกครองตนเอง ไม่ถูกบริหารโดยรัฐบาลอื่นๆ ซึ่งมีพื้นที่ประกอบด้วยเมืองๆ หนึ่ง ที่อาจมีพื้นที่หรืออาณาเขตรอบๆ เมืองนั้น นครรัฐยังหมายถึงเมืองศูนย์กลางที่มีเขตหมู่บ้านล้อมรอบ
โดยประวัติศาสตร์แล้ว นครรัฐมักจะเป็นส่วนหนึ่งของพื้นที่ทางวัฒนธรรมที่ใหญ่กว่า ดังเช่นนครรัฐในกรีกโบราณ (เช่น เอเธนส์ สปาร์ตา คาร์เธจ) เมืองในเอเชียกลางตามเส้นทางสายไหม นครรัฐในอิตาลีเหนือ (เช่น ฟรอเรนซ์ เวนิส)
ปัจจุบันประเทศที่เป็นนครรัฐมีอยู่ทั้งหมด 5 ประเทศ คือ สิงคโปร์ โมนาโก นครรัฐวาติกัน มอลตา และซานมารีโน แต่ความคิดเห็นส่วนใหญ่มีเพียง 3 ประเทศ คือ สิงคโปร์ ซานมารีโน และวาติกัน
นอกจากนี้ยังมีประเทศที่ได้รับการอ้างเป็นนครรัฐอยู่บ่อยๆ เช่น ลิกเตนสไตน์ อันดอร์รา ลักเซมเบิร์ก บาร์เรน คูเวต การ์ตา บรูไน เป็นต้น เนื่องจากเป็นประเทศเล็กมาก มีเขตชนบทเพียงเล็กน้อย
โดยรวมไปถึงเมืองที่มีอำนาจปกครองตนเองในระดับสูง แต่ก็ยังอยู่ใต้การปกครองของอีกประเทศ เช่น ฮ่องกง มาเก๊า เป็นต้น
และประเทศสมาชิก (เมือง) ของสหรัฐอาหรับเอมิเรต เช่น ดูไบ อาบูดาบี เป็นต้น มีกษัตริย์ปกครองในแต่ละเมือง แต่รวมเป็นหนึ่งประเทศ
นครรัฐหลายๆ แห่ง ที่รวมเป็นประเทศ มักประเทศชื่อสหพันธรัฐ หรือสหรัฐ มีอำนาจบริหารตนเอง ขึ้นกับรัฐบาลกลาง
เช่น อาร์เจนตินา บราซิล เม็กซิโก รัสเซีย มาเลเซีย สวิสเซอร์แลนด์ เยอรมนี
นครรัฐเอเธนส์ ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของสาธารณรัฐเฮลเลนิก
นครรัฐคาร์เธจ ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของตูนีเซีย
สาธารณรัฐฟรอเรนซ์ ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของอิตาลี
สาธารรัฐเรกูซา นครรัฐค้าขาย เช่นเดียวกับเมืองเวนิส ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของประเทศโครเอเชีย
ประเทศสิงคโปร์ หนึ่งในประเทศเกาะที่รวยที่สุดในโลก รวมถึงค่าครองชีพสูงที่ในโลก
หนึ่งในประเทศอาเซียน มีประชากรหนาแน่นอับดับ 3 ของโลก (รองจากโมนาโก และมาเก๊า) กว่า 5.2 ล้านคน ในพื้นที่ 700 ตารางกิโลเมตร
อาคารผู้บริหารนครรัฐ
นครรัฐวาติกัน ล้อมรอบด้วยกรุงโรม ประเทศอิตาลี มีสมเด็จพระสันตะปาปาบริหารประเทศ และคริสตจักรโรมันคาทอลิก
นครรัฐแห่งนี้ เคยเป็นส่วนหนึ่งของราชอาณาจักรอิตาลี ในสมัยรวมชาติอิตาลี ค.ศ. 1870
เป็นผลให้สมเด็จพระสันตะปาปา ไม่พอใจที่ถูกรวมชาติ และเสียดินแดนรัฐสันตะปาปา ที่มีมานับพันปี
อย่างไรก็ตาม สนธิสัญญาลาเตรัน ค.ศ. 1929 ให้อำนาจสมเด็จพระสันตะปาปา ปกครองตนเองอีกครั้งฐานะนครรัฐวาติกัน
คาสิโนมอนติคาโล
ราชรัฐโมนาโก เมืองชายฝั่งและคาสิโน ที่ถูกล้อมรอบด้วยประเทศฝรั่งเศส มีเจ้าชายปกครองประเทศ หากประเทศโมนาโกไม่มีกษัตริย์ปกครอง ดินแดนแห่งนี้จะต้องตกเป็นของฝรั่งเศส
หอ Guaita สัญลักษณ์ประเทศ
สาธารณรัฐซานมารีโน เมืองที่ถูกล้อมรอบด้วยประเทศอิตาลี ตั้งอยู่บนเทือกเขาแอเพนไนน์