ขึ้นชื่อเรื่อง “เล่นน้ำสงกรานต์ให้ปลอดภัยจากปรสิต” หลายคนอาจสงสัยว่า ปรสิต คืออะไร อันตรายจริงหรือ เรามีคำตอบค่ะ

“ปรสิต”หมายถึงสิ่งมีชีวิตที่อาศัยสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นและบางครั้งทำอันตรายสิ่งมีชีวิตให้เจ็บป่วยหรือถึงเสียชีวิต ตัวอย่างของปรสิต เช่น หนอนพยาธิและโปรโตซัวที่อาศัยอยู่ในร่างกายมนุษย์ ปรสิตที่พบได้ในแหล่งน้ำ แบ่งได้เป็น2 กลุ่มใหญ่ ๆ ได้แก่

1. ปรสิตที่อาศัยในลำไส้ซึ่งออกมากับอุจจาระของคนหรือสัตว์ แล้วปนเปื้อนในแหล่งน้ำ ปรสิตในกลุ่มนี้จะติดต่อสู่ร่างกายโดยการดื่มน้ำที่ไม่สะอาด หรือการรับประทานอาหารที่ปนเปื้อนปรสิต ปรสิตในกลุ่มนี้ ได้แก่ ปรสิตจำพวกโปรโตซัว และปรสิตจำพวกหนอนพยาธิ

2. โปรโตซัวจำพวกอะมีบาที่อาศัยเป็นอิสระในธรรมชาติตามดิน โคลน และแหล่งน้ำ เมื่อคนได้รับเชื้อโดยบังเอิญจะก่อโรคในคนได้

โรคที่เกิดจากปรสิต ปรสิตที่พบได้ในแหล่งน้ำ อาจทำให้เกิดโรคหรืออาการดังนี้

คริปโตสปอริเดียม (Cryptosporidium) เป็นสาเหตุของโรคอุจจาระร่วงโดยเฉพาะในผู้ป่วยเอดส์ ในผู้ที่ภูมิคุ้มกันปกติจะรุนแรงและหายได้เอง แต่ในผู้ป่วยเอดส์จะรุนแรงและเรื้อรังถึงเสียชีวิตได้

ไกอาร์เดีย (Giardia) ระยะที่พบในน้ำเป็นระยะซีสต์ เมื่อเข้าสู่ร่างกายเชื้อจะออกจากซีสต์ แล้วญเติบโตเป็นระยะโทรโฟซอยต์ในลำไส้เล็ก ทำให้เกิดโรคอุจจาระร่วงเป็นน้ำหรือมีไขมันปน ในผู้ที่มีอาการท้องเสียเรื้อรังอาจเกิดภาวะขาดสารอาหารได้

เอนทะมีบา (Entamoeba) ระยะที่พบในน้ำเป็นระยะซีสต์ เมื่อเข้าสู่ร่างกายเชื้อจะออกจากซีสต์ แล้วเจริญเติบโตเป็นระยะโทรโฟซอยต์ ทำให้เกิดแผลที่ลำไส้ใหญ่ ถ่ายอุจจาระเหลวเป็นมูกปนเลือด กลิ่นเหม็นเน่า อาจก่อโรคนอกลำไส้ได้ เกิดฝีบิดที่ตับ ปอด และสมองได้

ไมโครสปอริเดีย (microsporidia) ระยะสปอร์มีขนาดเล็กมาก ทำให้เกิดอาการท้องเสียเป็นน้ำ และเป็นสาเหตุสำคัญของโรคอุจจาระร่วงเรื้อรังในผู้ป่วยเอดส์

ไอโสสปอรา (Isospora) ทำให้เกิดอาการท้องเสียเป็นน้ำ การติดเชื้อในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องจะทำให้เกิดโรคอุจจาระร่วงเรื้อรัง ไข่ของพยาธิตืดหมู ที่ปนเปื้อนในน้ำดื่มหรืออาหารที่รับประทานเข้าไป ทำให้เกิดโรคซีสติเซอร์โคสิส (cysticercosis) ซึ่งเป็นโรคที่เกิดจากพยาธิตืดหมูระยะตัวอ่อน (cysticercus) ไปอยู่ตามกล้ามเนื้อและผิวหนัง พยาธิระยะตัวอ่อนอาจก่อโรคที่ตาและทำให้ตาบอดได้ ส่วนการก่อโรคที่สมองทำให้เกิดอาการทางสมองและชักได้รุนแรง 

ไข่ของพยาธิไส้เดือน เมื่อเข้าสู่ร่างกายโดยการดื่มน้ำหรือรับประทานอาหารที่มีไข่ของพยาธิไส้เดือนปนเปื้อน พยาธิระยะตัวอ่อนที่ออกจากไข่จะเจริญเติบโตเป็นพยาธิระยะตัวเต็มวัยอาศัยที่ลำไส้เล็ก พยาธิไส้เดือนมักไม่ทำให้เกิดอาการ แต่ในผู้ที่มีพยาธิไส้เดือนจำนวนมากอาจทำให้เกิดภาวะลำไส้อุดตัน ภาวะขาดสารอาหาร บางคนเกิดอาการไอเนื่องจากพยาธิระยะตัวอ่อนเดินทางผ่านปอด นอกจากนี้ของเสียจากพยาธิทำให้เกิดลมพิษได้

นีเกลอเรีย (Naegleria) เป็นอะมีบาที่พบในแหล่งน้ำจืด รวมทั้งน้ำเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม ตามปกติเชื้อนี้อาศัยเป็นอิสระในธรรมชาติ คนได้รับเชื้อโดยบังเอิญโดยการสำลักน้ำทางจมูก เชื้อจะเข้าสู่โพรงจมูกแล้วผ่านเข้าสู่สมอง ทำให้เกิดโรคสมองและเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ผู้ป่วยจะมีไข้ คัดจมูก สูญเสียการรับกลิ่น ปวดศีรษะอย่างมาก คอแข็ง หลังแข็ง คลื่นไส้ อาเจียน ซึมลง ชัก และหมดสติ ผู้ติดเชื้อนีเกลอเรียมักเสียชีวิตหลังจากเริ่มปรากฏอาการภายใน 7 วัน 

อะแคนทะมีบา (Acanthamoeba) เป็นอะมีบาที่พบในแหล่งน้ำจืด น้ำกร่อย น้ำทะเล และน้ำเสีย จากโรงงานอุตสาหกรรม ตามปกติเชื้อนี้อาศัยเป็นอิสระในธรรมชาติ คนได้รับเชื้อโดยบังเอิญ การติดเชื้ออะแคนทะมีบาที่ระบบหายใจทำให้ปอดอักเสบ การติดเชื้อทางบาดแผลทำให้เกิดโรคผิวหนังอักเสบเรื้อรังชนิดแกรนูโลมา ส่วนการติดเชื้อที่กระจกตาซึ่งมักพบในผู้ที่ใส่คอนแทคเลนส์ ซึ่งทำให้เกิดอาการระคายเคืองตา ปวดตา ตาแดง ตามัว กลัวแสง ถ้าเชื้อลุกลามมากอาจทำให้ตาบอดได้ เมื่อเชื้ออะแคนทะมีบาเข้าสู่กระแสเลือดอาจก่อโรคสมองอักเสบ ซึ่งมักทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิต

เรียนรู้เมื่อโดนน้ำที่ไม่สะอาดสาดเข้า- กรณีที่โดนน้ำที่ไม่สะอาดสาดเข้าหน้า เข้าดวงตา หรือโดนแผลที่ผิวหนัง จะป้องกันหรือบรรเทาความเสี่ยงต่อการติดเชื้อปรสิตโดย…

-บริเวณใบหน้า ต้องระวังการสำลักน้ำเข้าทางปากและจมูก ถ้าน้ำที่สำลักเข้าทางปาก อาจทำให้เกิดโรคอุจจาระร่วง แต่ถ้าน้ำมีเชื้อไม่มากนักคงไม่ทำให้เกิดโรค ถ้าสำลักน้ำเข้าทางจมูกคงต้องสังเกตอาการ ภายใน 1สัปดาห์ ถ้ามีไข้ คัดจมูก และปวดศีรษะ จะต้องไปพบแพทย์

ภายหลังการโดนสาดด้วยน้ำที่ไม่สะอาด ต้องอาบน้ำชำระร่างกายด้วยสบู่ให้สะอาด ถ้าน้ำไม่สะอาดเข้าดวงตา ต้องล้างตาด้วยน้ำสะอาดหลายๆ ครั้ง ถ้าน้ำเข้าบาดแผล ต้องล้างแผลฟอกด้วยสบู่หลายๆ ครั้งแล้วล้างน้ำให้สะอาด เพื่อลดปริมาณเชื้อโรคให้เหลือน้อยที่สุด และทาแผลด้วยยาโพวิโดน-ไอโอดีน

ปลอดภัยในการเล่นน้ำสงกรานต์ ไม่ควรเล่นสาดน้ำกันอย่างรุนแรง ควรใช้น้ำประปาหรือใช้น้ำที่สะอาดเล่นสงกรานต์ ต้องระมัดระวังตนเองไม่ให้สำลักน้ำ เพื่อป้องกันเชื้อโรคและปรสิตที่อาจปนเปื้อนมากับน้ำ สำหรับผู้ที่มีบาดแผลที่ผิวหนัง ต้องระมัดระวังไม่ให้แผลเปียกน้ำ และไม่ควรปล่อยให้เสื้อผ้าที่สวมใส่เปียกน้ำเป็นเวลานานๆ