ใครชอบกินเผ็ดบ้างครับ? ใครกินเผ็ดไม่ได้เลยบ้าง? เชื่อไม๊ครับว่าความเผ็ดร้อนของพริกอาจจะพูดได้ว่า "มันไม่ได้มีอยู่จริง"

เรื่องมันเกิดก็ตอนที่เพื่อนร่วมงานของผมนั่งหน้าเซียวบ่นว่าแสบท้องหลังจาก"จัดหนัก"มื้อกลางวันรสเผ็ดมา ทำไมพริกเม็ดเล็กๆถึงสร้างความรู้สึกปวดแสบปวดร้อนเหมือนโดนไฟลวกได้ ทั้งๆที่ตัวมันเองก็ไม่ได้มีความร้อนอะไรแบบนั้น?(พริกในตู้เย็นก็สร้างความปวดแสบปวดร้อนได้ไม่ต่างจากพริกในน้ำแกงร้อนๆ) ตัวการของความรู้สึกทรมานนี้มีชื่อว่า แคพไซซิน (Capsaisin) ในพริกนั่นเองครับ

แคพไซซิน เป็นสารเคมีที่พบได้ในพริกและผลของพืชที่มีรสเผ็ด ซึ่งจะมีผลออกฤทธิ์สร้างความปวดแสบปวดร้อนกับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมเท่านั้น(ซึ่งคนเราก็เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ก็เลยได้อานิสงส์ของแคพไซซินไปด้วย)

ที่บอกว่าความเผ็ดร้อนของพริกนั้นไม่ได้มีอยู่จริงก็เพราะวิธีเกิดความรู้สึกเผ็ดร้อนจากพริก... แบบนี้ครับ... เมื่อเรากินพริก หรือแม้แต่เอาพริกมาทาตามตัว(จะโดยตั้งใจหรือไม่ก็ตาม) แคพไซซินที่อุดมอยู่ในพริกก็จะออกมาสัมผัสกับผิวหนัง หรือลิ้นของเรา ที่ผิวหนังและลิ้นของเราก็จะมีหน่วยรับความรู้สึกกระจายอยู่ เมื่อเจ้าแคพไซซินไปจับกับหน่วยรับความรู้สึกเหล่านี้ มันจะกระตุ้นให้เซลล์ประสาทส่ง"สัญญาณลวง"ออกไป ซึ่งโชคไม่ค่อยดีที่"สัญญาณลวง"ที่เกิดจากแคพไซซินนี้ มีหน้าตาไปเหมือนกับสัญญาณของความรู้สึกแสบร้อนเหมือนถูกไฟลวกหรือเวลาเรามีแผลถลอกครับ เป็นที่มาว่า ทำไมพริกที่ตัวมันเองไม่ได้ร้อนอะไรจึงสร้างความรู้สึกปวดแสบปวดร้อนขึ้นได้... ซึ่งเรื่องยังไม่จบตรงแค่นี้ครับ

ร่างกายของเราพอได้รับสัญญาณลวงจากแคพไซซินที่หน้าตาไปพ้องกับสัญญาณของความรู้สึกปวดแสบปวดร้อนแล้วก็หลับหูหลับตาเชื่อไปตามนั้นครับ ร่างกายจึงมีปฎิกิริยากับบริเวณที่ส่งสัญญาณลวงออกมาเหมือนโดนไฟลวกหรือเป็นแผลถลอกจริงๆ นั่นก็คือหลอดเลือดขยาย เพื่อนำเม็ดเลือดขาวมาเตรียมรอต่อสู้กับเชื้อโรค(ที่อาจจะเข้ามาทางแผลนั้น) ทำให้มีเลือดมาคั่ง บวม แดง บริเวณที่โดนพริกนั่นเองครับ

แล้วในเมื่อพริก(อันที่จริงคือแคพไซซินในพริก) ทำให้เกิดความปวดแสบปวดร้อนทรมาณ ทำไมบางคน(เช่นผม)ถึงนิยมชมชอบอาหารรสเผ็ดอันแสนจะทรมานนี้? บางครั้งเห็นพริกแล้วตาลุกเหมือนว่าเสพติดพริกอะไรแบบนันก็มี นี่ก็เป็นอีกเรื่องที่เกิดจากการเชื่อมโยงความรับรู้ผิดๆของเราอีกนั่นแหละครับ... เรื่องมันเกิดขึ้นตอนที่เรากินอาหารรสเผ็ดเข้าไป แคพไซซินก็แผลงฤทธิ์ สร้างความรู้สึกเผ็ดร้อนขึ้นในปากในจมูกท่วมท้นไปหมด เมื่อร่างกายทรมานกับความเผ็ดร้อนที่เกิดขึ้น ก็มีมาตรการรับมือกับความเผ็ดร้อนนี้ โดยจะหลั่งสารเอนดอร์ฟิน(endorphin)ออกมาเพื่อระงับความทรมาน เอนดอร์ฟินเป็นสารแห่งความสุข ทำให้เรารู้สึกเคลิบเคลิ้ม และมีฤทธิ์เสพติด เราซึ่งไม่รู้ถึงการมีอยู่ของเอนดอร์ฟิน ได้แต่รับรู้ถึงความเผ็ดร้อนและอาการเคลิ้มที่ตามมา จึงเหมาเอาว่า พริกนั้นให้ความรู้สึกดีเวลากินเข้าไปนั่นเองครับ...

By ษัษฐา ศุขสวัสดิ ณ อยุธยา