การปฐมพยาบาลและการดูแลรักษาตนเองเบื้องต้นอย่างถูกวิธี จะช่วยลดและบรรเทาอาการปวดหรืออาการบาดเจ็บได้

เมื่อใดต้องประคบเย็น
-มีการบาดเจ็บของเนื้อเยื่อต่างๆ เช่น ข้อเท้าแพลง รอยฟกช้ำ จากการกระแทก อาการปวดหรือบาดเจ็บจากการเล่นกีฬา/การออกกำลังกาย เป็นต้น
-อาการปวดเฉียบพลันของส่วนต่างๆ เช่น ปวดไหล่ ปวดหลัง
-การอักเสบ บวม แดง ในระยะฉับพลัน
-อาการอื่นๆ เช่น ปวดศีรษะ มีไข้สูง เลือดกำเดาไหล แผลจากของมีคม หรือน้ำร้อนลวก ไฟไหม้ที่ไม่รุนแรง

ประคบเย็น...ช่วยได้อย่างไร
ความเย็นจะช่วยทำให้เส้นเลือดหดตัว ทำให้เลือดออกน้อยลง ทั้งเลือดที่ออกนอกร่างกายให้เห็นได้ และเลือดที่ออกนอกเส้นเลือดในร่างกาย ดังนั้น อาการบวมก็จะน้อย มีการดูดซึมน้ำกลับเข้าหลอดเลือดช่วยให้ยุบบวม จึงช่วยลดการบาดเจ็บ การอักเสบ นอกจากนี้ ความเย็นยังช่วยลดการนำกระแสประสาทที่รับความรู้สึกเจ็บปวด ทำให้บรรเทาอาการปวดได้ 

วิธีการประคบเย็น
1. ประคบทันทีบริเวณที่มีการบาดเจ็บ ภายใน 24-48 ชั่วโมง
2. ใช้เวลาในการประคบ 10-15 นาที ไม่ควรใช้เวลานานกว่านี้ และไม่วางที่เดียวนานเกินไป จะเป็นอันตรายต่อเนื้อเยื่อได้
3. ในขณะที่ประคบเย็นให้ยกส่วนที่บาดเจ็บสูงกว่าระดับหัวใจ ไม่ควรนวดบริเวณที่บาดเจ็บ จะทำให้เลือดออกมากขึ้น
4. ประคบได้บ่อยเท่าที่ต้องการ แต่ต้องทิ้งระยะพักส่วนที่ประคบอย่างน้อย 45-60 นาที หรือจนกว่าผิวบริเวณที่ประคบจะอุ่นเท่าผิวปกติ

ข้อควรระวังในการประคบเย็น
1. ผู้ป่วยที่มีความผิดปกติในการรับความรู้สึก
2. บริเวณที่เลือดไปเลี้ยงไม่พอเพียง
3. ผู้ป่วยที่มีปัญหาด้านการสื่อสาร
4. ผู้ป่วยที่มีปฏิกิริยาต่อความเย็น เช่น มีเม็ดเลือดแตก แพ้ความเย็น ทนความเย็นไม่ได้ เส้นประสาทอักเสบ
จากความเย็น เป็นต้น 

การทำถุงประคบเย็น
วิธีที่ 1 ใช้ถุงพลาสติกใส่น้ำแข็งก้อนหรือทุบเติมน้ำเล็กน้อย ผูกปากถุงให้แน่น (หรือใช้ถุงแบบ ziplock) หุ้มด้วยผ้าขนหนู
วิธีที่ 2 ใส่น้ำในถ้วยกระดาษหรือถ้วยพลาสติกแช่แข็ง ปิดด้วยพลาสติกด้านบนให้แน่น นำมาวนเป็นวงกลมบริเวณที่บาดเจ็บ
วิธีที่ 3 แช่เจล Cold / hot pack ในช่องทำน้ำแข็ง นำมาหุ้มด้วยผ้าขนหนู
วิธีที่ 4 การประยุกต์ใช้สิ่งที่มีในช่องแช่แข็ง ในขณะนั้น เช่น อาหารแช่แข็งห่อหุ้มด้วยถุงพลาสติกที่สะอาดและหุ้มด้วยผ้าขนหนู





เมื่อใดต้องประคบร้อน
-หลังได้รับบาดเจ็บ หรืออาการฟกช้ำ 48-72 ชั่วโมง
-อาการปวดหรืออักเสบเรื้อรัง เช่น ปวดหลัง ปวดไหล่ ปวดเข่า
-ตึงบริเวณข้อ
-อื่นๆ เช่น ปวดประจำเดือน ปวดฟัน เต้านมคัดในช่วงให้นมบุตร 

ประคบร้อน...ช่วยได้อย่างไร
ความร้อนจะช่วยให้เส้นเลือดขยายตัว ทำให้เพิ่มการไหลเวียนของเลือด การซ่อมแซมการบาดเจ็บดีขึ้น กล้ามเนื้อคลายตัว และช่วยบรรเทาอาการปวด

วิธีการประคบร้อน
1. ทดสอบอุณหภูมิที่จะนำมาประคบไม่ให้ร้อนเกินไป
2. วางแผ่นประคบบริเวณที่มีอาการ ประมาณ 15-20 นาที โดยขยับเปลี่ยนบริเวณที่วางบ่อยๆ 

การทำแผ่นประคบร้อน
วิธีที่ 1 เติมน้ำร้อนประมาณ 2/3 ในกระเป๋าน้ำร้อน ไล่อาการออก ปิดจุกให้แน่น และหุ้มด้วยผ้าขนหนู
วิธีที่ 2 ใช้เจล Cold / hot pack ใส่ในไมโครเวฟ ประมาณ 1 นาที หรือแช่ในน้ำร้อน 5 นาที หุ้มด้วยผ้าขนหนู
วิธีที่ 3 ถุงประคบร้อนสมุนไพร ลูกประคบ หรือประยุกต์ใช้สิ่งที่มีอยู่ในขณะนั้น เช่น ถุงข้าวสวย/ข้าวเหนียวร้อนๆ
หุ้มด้วยผ้าขนหนู

ข้อควรระวังในการประคบร้อน
- ผู้ป่วยที่มีภาวะเลือดออกผิดปกติ
- มีปัญหาอาการชา หรือขาดเลือดไปเลี้ยง
- บริเวณที่อยู่ใกล้ก้อนเนื้องอกหรือเป็นมะเร็ง
- ผู้สูงอายุหรือผู้ที่มีปัญหาด้านการสื่อสาร
- ความร้อนที่มากเกินไป อาจทำให้เกิดรอยดำไหม้หรือแผลพุพองได้
- บริเวณที่มีแผลเปิด มีโอกาสเสี่ยงต่อการติดเชื้อ 

ความจริงเกี่ยวกับการประคบร้อน
ห้ามประคบร้อนในบริเวณที่มีการบาดเจ็บหรืออักเสบเฉียบพลัน โดยเฉพาะใน 24 ชั่วโมงแรก