เรื่องลี้ลับในวังหลวง  "ตอนสระพระองค์อรไทย"

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา ทรงกระทำอัตนิวิบากกรรมพระองค์ เนื่องจากประชวรพระโรคเรื้อรังกระเสาะกระแสะจนทนไม่ไหว

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา (18 กันยายน พ.ศ. 2402 – 4 เมษายน พ.ศ. 2449) พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาบัว พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้าอรทัยเทพกัญญาซึ่งเป็นพระธิดาพระองค์หนึ่งของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประชวรด้วยพระโรคเรื้อรังกระเสาะกระแสะอยู่นานได้สิ้นพระชนม์ลง แม้จะทรงรักษาพระอาการประชวรด้วยวิธีแพทย์หลวงและทางไสยศาสตร์ หรือจะทรงหมั่นบำเพ็ญพระกุศลหวังจะให้หายจากพระโรค ก็ไม่หาย เล่ากันภายในว่าทรงเป็นพระโรคประสาทและทรงกระทำอัตนิวิบากกรรมพระองค์เองจนสิ้นพระชนม์

เมื่อพระองค์เจ้าพระองค์นี้สิ้นพระชนม์ลงต่อมาก็มีการโจษจันกันว่ามีผู้ได้ยินเสียงร้องโหยหวยในยามวิกาล มีการกล่าวขวัญกันต่อๆ มาและสรุปว่าเป็นเพราะเสด็จพระองค์นั้นเพิ่งจะสิ้นพระชนม์ คงจะทรงไปทนทุกขเวทนาอยู่ เลยทำให้หวาดกลัวกันไปทั้งวังหลวง

จนเรื่องนี้รู้ไปถึงพระกรรณพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 จึงทรงมีพระราชดำริให้แก้อาถรรพ์นี้ ด้วยวิธีบำเพ็ญพระราชกุศลถวายสังฆทาน และทรงสั่งให้ขุดสระน้ำขึ้นเพื่ออุทิศส่วนกุศลส่งไปโปรดพระเจ้าน้องนางเธอพระองค์นั้นให้พ้นทุกข์ เมื่อวันที่สระน้ำสร้างเสด็จก็มีพิธีฉลองสระ บรรดาเจ้านายพระบรมวงศ์ฝ่ายในทั้งหลายก็พากันเสด็จมาร่วมบำเพ็ญพระกุศล ตั้งแต่นั้นมาเรื่องเล่าของชาววังเกี่ยวกับเรื่องดังกล่าวจึงเงียบหายไป ส่วนสระน้ำที่ขุดใหม่นี้ชาววังในสมัยนั้นจะเรียกว่า “สระพระองค์อรไทย”

อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะสร้างสระพระองค์อรไทย ขึ้นเพื่อลบล้างข่าวโจษจันอันไม่เป็นมงคลหรือไม่ การที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้สร้างสระนี้ขึ้น นับว่ามีส่วนทำให้สาธารณูปโภค เกี่ยวกับเรื่องน้ำ ภายในเขตราชสำนักฝ่ายในมีความสะดวกยิ่งขึ้น นอกจากนี้พบว่าตำหนักที่ประทับและเรือนที่พักของบรรดาเจ้านายและข้าราชสำนักฝ่ายในแล้ว อยู่ในสภาพแออัดประชิดติดกันตามจำนวนผู้อาศัยที่มากขึ้น หากยังมีส่วนประกอบที่เป็นไม้จำนวนมาก ถ้าเกิดอัคคีภัยขึ้นมาก็อาจจะลุกลามติดต่อถึงกันโดยง่าย ซึ่งภายในเขตราชฐานชั้นใน ในช่วงเวลานั้นยังไม่มีสระน้ำเลย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงมีพระราชประสงค์เพื่อประโยชน์ในการนี้ด้วย

แท่นปูนจารึกคำอุทิศ บริเวณทางเข้า “สระพระองค์อรไทย”

คำจารึกอุทิศข้างสระน้ำ

“ศุภมัสดุลุรัตนโกสินทร์ศก 124 สุริยคติกาลที่ 9 เดือนมีนาคม จันทรคตินิยม วันศุกร์เดือนสี่ขึ้นสิบห้าค่ำ ปีมเสงสัปตศก จุลศักราช 1267 พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา ทรงพระดำริห์ว่า จะใคร่บำเพญอุทกทานให้เปนสาธารณประโยชน์ทั่วไปในบรรดาผู้ซึ่งอยู่ในพระบรมมหาราชวัง อันตั้งอยู่ ณ ที่ห่างไกลจากฝั่งน้ำ จึ่งนำพระประสงค์ขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณา จึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กองโยธาในกระทรวงวัง จับการสร้างสระนี้กว้าง 5 วา ยาว 7 วา 2 ศอก ลึก 2 วา ได้ลงเขื่อนถือปูนสิเมน มีบันไดลาดศิลาขึ้นลง ปลูกหลังคาครอบแลรั้วกัน แล้วสำเร็จสิ้นเงิน 8661 บาท 8 อัฐ จึ่งได้อาราธนาพระสงฆ์เจริญพระปริตพุทธมนต์ รับอาหารบิณฑบาตรเปนเบื้องต้นแห่งทาน แล้วได้มีการแจกสลากต่างๆ มีช้างแลกระบือเปนอาทิ นับจำนวนถ้วน 5000 สลาก ทรงบริจาคแจกทั่วไปในบรรดาผู้ซึ่งอยู่ในพระบรมมหาราชวัง ด้วยหวังพระไทยให้เปนประโยชน์แลยินดีทั่วหน้า ด้วยอำนาจพระเมตตาแลสาธารณอันได้ทรงบำเพญครั้งนี้ จงเปนอุปการวิธีกางกั้น สรรพพิบัติอันตราย ให้พระโรคเสื่อมคลาย ทรงพระเจริญ ศุขศิริสวัสดิ์สิ้นกาลนาน ทรงอุทิศพระกุศลส่วนสาธารณทานนี้แดท่านทั้งหลายผู้ได้อนุโมทนา จงสำเร็จความปรารถนาในทางธรรม ทั้งประจุบันแลภายน่าเทอญ”

สระพระองค์อรไทย บริเวณท้ายวัง