ทำไมจีนจึงเป็นเจ้าของแพนด้าทุกตัวในโลก?

สัปดาห์นี้สวนสัตว์ในนครแอตแลนตาดีใจกันเป็นสองเท่า หลังจากแม่แพนด้า ยักษ์ หลุนหลุน ให้กำเนิดลูกแพนด้าแฝดเป็นครั้งแรก อย่างไรก็ดี ลูกของหลุนหลุนทั้ง 2 ตัว จะเป็นสมบัติของทางการจีน รายงานชิ้นนี้จะพาไปดูกันว่า เหตุใดแพนด้ายักษ์ทุกตัวในโลกจึงเป็นสมบัติของทางการจีน และขณะนี้ มีประเทศใดบ้างที่มีแพนด้ายักษ์อยู่

แพนด้ายักษ์เป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ ซึ่งปัจจุบันเหลืออยู่ในธรรมชาติประมาณ 1,600 ตัว ในจำนวนนี้ ทั้งหมดอยู่ในป่าไผ่ ตามภูเขาห่างไกล ในภาคตะวันตกเฉียงใต้ของจีน และในเขตปกครองตนเองทิเบต

ตามตัวเลขล่าสุด เมื่อปี 2550 มีแพนด้ายักษ์ตัวเต็มวัยอยู่ในศูนย์เพาะพันธุ์แพนด้ายักษ์และสวนสัตว์ในจีนทั้งหมด 239 ตัว และมีอยู่ในสวนสัตว์นอกประเทศจีน 27 ตัว ทั้ง 27 ตัวถูกทางการจีนให้เช่าชั่วคราวในฐานะทูตสันถวไมตรี

การใช้แพนด้ายักษ์เป็นเครื่องมือทางการทูต มีมาตั้งแต่สมัยราชวงศ์ถัง จักรพรรดินี อู่ เจ้อเทียน ส่งแพนด้ายักษ์หนึ่งคู่เป็นของขวัญแก่จักรพรรดิญี่ปุ่น

ในศตวรรษที่ 20 ระหว่างปี 2501-2525 จีนส่งแพนด้ายักษ์ทั้งหมด 23 ตัวเป็นของขวัญให้ประเทศต่างๆ ในขณะนั้นมีเพียง 9 ประเทศที่ได้รับแพนด้าเป็นของขวัญจากจีน โดยส่วนใหญ่เป็นประเทศคอมมิวนิสต์

อย่างไรก็ดี เมื่อนายริชาร์ด นิกสัน ประธานาธิบดีสหรัฐฯ เดินทางเยือนจีนครั้งประวัติศาสตร์ในปี 2515 จีนมอบแพนด้ายักษ์คู่หนึ่งชื่อ หลิงหลิง และซิงซิง ซึ่งได้กลายมาเป็นแพนด้ายักษ์ที่มีชื่อเสียงที่สุดในโลก ณ ขณะนั้น

การใช้แพนด้ายักษ์เป็นเครื่องมือทางการทูต หรือที่บางคนเรียกว่า “การทูตแพนด้า” นั้น ยุติลงหลังจากที่ทางการจีนเลิกมอบแพนด้าให้ถาวร แต่หันมาให้เช่าชั่วคราวแทน ตั้งแต่ปี 2527 เป็นต้นมา

ตั้งแต่ปี 2527 มีอย่างน้อย 8 ประเทศที่ได้เช่าแพนด้ายักษ์จากจีน หากไม่นับรวมไต้หวัน ในจำนวนนี้รวมถึงสหรัฐฯ แคนาดา ญี่ปุ่น ออสเตรีย สเปน ไทย สหราชอาณาจักร ฝรั่งเศส ออสเตรเลีย แพนด้าที่ส่งให้ประเทศเหล่านี้ถูกให้เช่าเป็นเวลาตัวละ 10 ปี และทางการจีนกำหนดเงื่อนไขว่า ลูกแพนด้าที่เกิดจากแพนด้าเหล่านี้เป็นสมบัติของทางการจีน และจะต้องส่งคืนจีนเมื่อมันถึงวัยเจริญพันธุ์

อย่างไรก็ดี แพนด้ายักษ์ก็ไม่ได้รับการต้อนรับเสมอไป ในปี 2541 ทางการจีนส่งแพนด้ายักษ์ 2 ตัวให้ไต้หวัน แต่จีนแถลงกับไซเตส องค์กรดูแลการค้าสัตว์ป่าระหว่างประเทศ ว่าการส่งแพนด้าครั้งนี้เป็นการส่ง “ภายในประเทศ” ไม่ใช่การส่งออกนอกประเทศ คำแถลงนี้ทำให้ไต้หวันปฏิเสธไม่รับแพนด้าทั้งสอง

นอกจากนี้ ก็ไม่ใช่แพนด้าทุกตัวที่จะประพฤติตัวเป็นนักการทูตที่ดี ในปี 2534 อังกฤษได้แพนด้ายักษ์ชื่อ หมิงหมิง มาจากจีน และได้เปาเปามาจากเยอรมนี สวนสัตว์ลอนดอนหมายมั่นปั้นมือว่าจะให้ทั้งคู่ออกลูกมาเพื่อเรียกแขกให้ได้ แต่ปรากฏว่า นอกจากทั้งคู่จะมีนิสัยเข้ากันไม่ได้แล้ว ยังต่อสู้กันอุตลุต จนสวนสัตว์กรุงลอนดอนต้องส่งทั้งสองกลับประเทศไปอย่างหมดสง่าราศี