การผสมผสานกับเรื่องราวของธรรมชาติที่ไหลไปตามกระแสการอนุรักษ์ธรรมชาติ ป่าไม้และสัตว์ป่าโดยเฉพาะพื้นที่ป่าอนุรักษ์หลายแห่งของเมืองไทย ได้ประกาศให้เป็นพื้นที่มรดกโลก เช่น ผืนป่าทุ่งใหญ่นเรศวร-ห้วยขาแข้ง หรือกลุ่มผืนป่า ''ดงพญาเย็น-เขาใหญ่'' ที่รวมเอาอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ทับลาน ปางสีดา ตาพระยา และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่ ได้รับประกาศให้เป็น ''มรดกโลกทางธรรมชาติ'' จากองค์การยูเนสโก อันสำแดงให้เห็นทรัพยากรธรรมชาติที่ยังสมบูรณ์จนถึงทุกวันนี้

 พูดถึงพื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ทับลาน ปางสีดา ทั้งสามแห่งนี้เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่มีชื่อเสียง ผืนป่าเขาใหญ่เลื่องชื่อในแหล่งท่องเที่ยวน้ำตก ป่าเขา ทิวทัศน์ สัตว์ป่าน้อยใหญ่มีมาก รวมทั้งป่าทับลาน และปางสีดาก็เช่นกัน

        เหลือผืนป่าอุทยานแห่งชาติตาพระยา กับเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่มีพื้นที่ครอบคลุม จ.สระแก้ว และ จ.บุรีรัมย์ ซึ่งแทบจะไม่ได้ยินชื่อเสียงด้านใดๆ เลย แม้กระทั่งแหล่งท่องเที่ยว แต่ได้กลายเป็นผืนป่ามรดกโลกที่ถูกลืม จนกระทั่งถึงวันนี้เราจึงได้มีโอกาสเข้าไปสัมผัสธรรมชาติป่ามรดกโลกป่าดงใหญ่ตาพระยา เพื่อนำภาพธรรมชาติมาให้ชมกัน

 เริ่มต้นจากกรุงเทพฯ ที่เราได้ศึกษาเส้นทางเดินทางว่าจะต้องขับรถไปทางสระแก้ว แล้วไปตามทางหลวง 348 สู่อำเภอโนนดินแดง จ.บุรีรัมย์ ซึ่งจะเป็นที่ตั้งของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่ โดยได้ใช้เครื่องมือสื่อสารเดินทางด้วย GPS แบบติดรถยนต์ หาพิกัดตำแหน่งของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่  อยู่ก่อนถึงอำเภอโนนดินแดงเล็กน้อย จึงทำให้เราเดินทางได้อย่างสะดวกและรวดเร็ว

 ในช่วงวันหยุดเสาร์-อาทิตย์ แม้ว่าจะเป็นวันหยุดช่วงสั้นๆ แต่ก็เพียงพอต่อการออกไปศึกษาธรรมชาติกับผืนป่ามรดกโลกในโซนพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่ และอุทยานแห่งชาติตาพระยา การใช้เวลาที่มีคุณค่ากับครอบครัวที่เราเลือกพาเข้าไปยังผืนป่าใหญ่ที่ยังสมบูรณ์ด้วยป่าไม้และสัตว์ป่าประกอบช่วงต้นฤดูฝนก็เป็นช่วงฤดูกาลของผีเสื้อที่เราจะได้สัมผัสได้อย่างใกล้ชิด

 ผืนป่าดงใหญ่จะเป็นแหล่งธรรมชาติของสัตว์ป่าน้อยใหญ่ มีช้างป่า, กระทิง, วัวแดง, เก้ง, กวาง และหมู่นกชนิดต่างๆ รวมถึงผีเสื้ออีกจำนวนมาก จึงเหมาะสำหรับการศึกษาธรรมชาติ โดยเฉพาะที่หน่วยพิทักษ์ป่าละเลิงร้อยรู ซึ่งตั้งอยู่กลางป่าใหญ่ มีเส้นทางลำลองที่ปรากฏอยู่ในจอ GPS หากว่าเราไม่ได้ใช้ GPS นำทางก็มีโอกาสหลงได้ เพราะมีเส้นทางแยกอยู่ตามสวนป่ายูคาลิปตัสอยู่หลายจุด

 พื้นที่ป่าอนุรักษ์ดงใหญ่ จะถูกล้อมรอบด้วยสวนป่ายูคาฯ จนเมื่อหมดสัญญาสัมปาทานไปแล้ว ผืนดินเหล่านี้ต้องเป็นของแผ่นดิน กลับเป็นว่ามีชาวบ้านเข้าจับจองยึดพื้นที่สวนป่าไปครอบครองเป็นของตัวเอง จนกลายเป็นปัญหาที่เรื้อรังอยู่ทุกวันนี้

 เราขับรถผ่านป่ายูคาลิปตัส เจ้าหน้าที่ได้บอกไว้ว่า เราอาจได้เห็นวัวแดงที่ลงมากินโป่งที่อยู่กลางสวนป่าด้วย แต่จังหวะโอกาสไม่ดี ได้เห็นแค่ฝูงผีเสื้อจำนวนมาก เกะกลุ่มดูดกินแร่ธาตุตามแอ่งน้ำริมทาง

 จนกระทั่งถึงหน่วย ละเลิงร้อยรูที่มีแอ่งน้ำขนาดใหญ่อยู่ด้านหน้า มีบ้านพัก มีสำนักงาน ในบรรยากาศที่ร่มรื่นของต้นยางสูงใหญ่ มีลูกยางที่ร่วงหล่นกระจายตามพื้น จึงเป็นกิจกรรมที่ดีสำหรับเด็กๆ จะได้เรียนรู้ของการกระจายพันธุ์ต้นยางป่า ซึ่งเกิดจากเม็ดที่มีปีกสามารถลอยลมไปได้ไกลๆ

 โลกของการเรียนรู้ท่ามกลางธรรมชาติที่มีองค์ประกอบทั้งสรรพสัตว์ป่าน้อยใหญ่ และพืชพรรณป่าไม้น้อยใหญ่ จนเกิดเป็นวงจรชีวิตอย่างสมดุล ที่เราสามารถสัมผัสและเรียนรู้ได้ แม้กระทั่งเรื่องราวของผีเสื้อที่เด็กๆ ต่างสนุกสนานกับเรียวปีกที่โผบินไปมา ถึงเม้ว่าจะไม่ลึกซึ้งในเนื้อหา แต่ก็เป็นการเริ่มต้นให้เด็กได้เรียนรู้ในโลกกว้างที่ไม่ได้อยู่ในตำราเรียน

 ธรรมชาติให้เราเปิดอ่านหน้าหนังสือผืนป่าเล่มใหญ่ ทั้งโลกของสัตว์ แมลง ผีเสื้อ หมู่นก และอื่นๆ ที่น่าสนใจอีกมาก ซึ่งเราต้องมีเวลามากพอที่จะได้เติมองค์ความรู้เหล่านี้เข้าไปให้แก่ตัวเองและครอบครัว

 ในพื้นป่าละเลิงร้อยรูเรามีโอกาสได้พบเห็นช้างป่าลงเล่นน้ำตามบ่อน้ำ หรือกระทิงที่หากินตามโป่งตามทุ่งหญ้า ทางเขตฯ จึงได้ทำหอส่องสัตว์ป่าตั้งอยู่ใกล้โป่งและแหล่งน้ำอยู่ 2 แห่ง จึงทำให้เราได้เห็นช้างป่าลงกินน้ำได้ง่ายขึ้น แต่น่าเสียดายที่เราพลาดโอกาสได้เห็นกระทิง

 แต่เรื่องกระทิงนั้นเรากลับได้เจอตัวในระยะใกล้ๆ เมื่อเราออกจากป่าดงใหญ่ ย้อนกลับมาอุทยานแห่งชาติตาพระยา ซึ่งจะเป็นบ้านของกระทิงฝูงใหญ่ที่มีโอกาสพบเห็นได้ง่ายกว่าป่าดงใหญ่ โดยเราต้องเดินทางจากที่ทำการอุทยานฯ ตาพระยาเข้าไปยังหน่วยกลางดง อยู่กลางป่าลึก โดยต้องขับรถไปตามเส้นทางกลางป่าระหว่างเราจะพบบ่อน้ำที่ทางอุทยานฯ ขุดสร้างแหล่งน้ำให้กับสัตว์ป่า รวมถึงทุ่งหญ้าคาที่จะเป็นแหล่งอาหารของฝูงกระทิงด้วย

 ''ในช่วงต้นฝน ทุ่งหญ้าระบัด กระทิงจะออกมาหากินตามทุ่งในตอนกลางคืน เราสามารถส่องสัตว์ได้ ถ้าเป็นช่วงหน้าแล้ง สามารถพบเห็นกระทิงได้ตามบ่อน้ำที่ขุดไว้ กระทิงจะลงมากินน้ำ ก็จะได้เห็นได้ง่ายเช่นกัน''
 เจ้าหน้าที่ป่าไม้ของหน่วยกลางดง บอกให้เราทราบถึงวงจรการหากินของกระทิงในผืนป่าตาพระยาแห่งนี้ ส่วนใหญ่จะออกหากินกลางคืน สำหรับกลางวันก็พอมีโอกาสได้เจอบริเวณบ่อน้ำริมถนนกลางป่า ซึ่งเราได้เจอกันในระยะใกล้ชิดมาก ระยะห่างไม่เกิน 20 เมตร แต่เราต้องอยู่บนรถจึงปลอดภัย และเช่นกันที่เราได้เห็นในช่วงกลางคืน โดยนั่งรถมาส่องตามทุ่งหญ้า ก็ได้เห็นภาพฝูงกระทิงแห่งผืนป่ามรดกโลก หากินอยู่ตามธรรมชาติ อันเป็นบ้านที่ปลอดภัย มีแหล่งอาหารที่สมบูรณ์

 แต่มีบางครั้งในช่วงยามที่แล้งจัดๆ แหล่งน้ำแหล่งหญ้า ไม่เพียงพอ เหล่ากระทิงจะออกมาหากินหญ้าแถวๆ บริเวณบ้านพักของหน่วยกลางดง เนื่องจากจะมีแหล่งน้ำจากบริเวณห้องน้ำ มีน้ำไม่ขาด และหญ้าก็เขียวชุ่มชื้นตลอดปี พวกกระทิงออกมาหากินในตอนกลางคืน

 เมื่อย่างเข้าฤดูฝนเช่นนี้ ความชุ่มชื้นได้เกิดขึ้นผืนป่าใหญ่ เป็นการเริ่มต้นของวงจรชีวิตใหม่ ทั้งสัตว์ป่าและพืชพรรณไม้ ซึ่งเราก็ได้ประจักษ์เห็นคุณค่าของผืนป่ามรดกโลกที่ถูกลืมอย่างป่าดงใหญ่ และป่าตาพระยา โดยเฉพาะเรื่องราวของสัตว์ป่าทั้งช้างป่า กระทิง วัวแดง และวงจรชีวิตสัตว์ป่าอื่นๆ ยังรวมไปถึงฝูงผีเสื้อจำนวนมากหลากสีสัน ที่โบยบินต้อนรับฤดูกาลหน้าฝนที่กำลังมาถึงนี้ด้วย