หากวันนี้ผมพูดถึงตุ๊กตาเสียกบาล  เชื่อว่าผู้อ่านมากกว่า 90 เปอร์เซ็นต์คงส่ายหน้าว่าคืออะไร  ผมเองก็เคยสงสัยมานานว่ามันคืออะไรกัน  มีเพื่ออะไรในเมื่อมันเสียกบาล  วันนี้ก็เลยนำมาลงเพื่อให้ได้อ่านประดับความรู้กัน  แม้วันนี้จะไม่มีประโยชน์อะไรอีกแล้ว  แต่ผมเองก็ไม่อยากให้มันหายไปจากความทรงจำของคนไทย  มันเป็นเรื่องราวทางวัฒนธรรมในสมัยที่เรายังไม่มีความเจริญมากเท่านี้

ความเชื่อเรื่องผี เห็นจะเป็นสิ่งที่ผูกพันกับวิถีชีวิตผู้คนทั่วทั้งโลกอย่างแยกไม่ออก ตั้งแต่สมัยโบราณมาแล้ว ไม่ว่าจะชาติไหนๆ ก็มีประเพณีที่เกี่ยวข้องกับผีกันทั้งนั้น และสำหรับคนไทยนี่ไม่ต้องพูดถึง  เรื่องของตุ๊กตาเสียกบาล ตุ๊กตาดินปั้นหน้าตาน่ารัก ที่ดูเผินๆ เหมือนจะเป็นตุ๊กตาเด็กเล่นสมัยก่อนแต่ทว่าความจริงนั้น มันคือตุ๊กตาเซ่นผีตามความเชื่อของคนไทยโบราณต่างหาก

ในสมัยโบราณ มีความเชื่อว่าการที่คนตายเนี่ยก็เพราะผีมาเอาชีวิตไปสำหรับคนที่เรารักมัน เป็นเรื่องที่ทำใจได้ยากหากจะต้องจากกันด้วยความตาย  จึงจำเป็นที่จะหาวิธียึดเหนี่ยวปลอบขวัญด้วยหลากหลายวิธี  ทั้งหาพระรดน้ำมนต์  พึ่งไสยศาสตร์ สะเดาะเคราะห์กับพระหรือกับผู้รู้ในแต่ละชุมชนนั้นๆ ให้ได้ถึงที่สุดเต็มกำลัง  และอีกวิธีที่คงห่างหายไปนานจากวิถึของคนไทยในอดีต  ก็คือการทำตุ๊กตาเสียกบาล

เวลามีคนเจ็บป่วย ร่อแร่ ใกล้ตาย เค้าก็เลยพยายามหาวิธีว่า จะทำยังไงไม่ให้ผีมาเอาตัวไปได้ ก็เลยปั้นตุ๊กตาดินขึ้นมา ให้เป็นเพศเดียวกับคนที่ใกล้ตายเสร็จแล้วหักคอตุ๊กตาตัวนั้นซะ ทำพิธีเสียกบาลแล้วก็เอาไปวางไว้ที่ทางสามแพร่งเอย หรือลอยน้ำไป เป็นกลอุบายหลอกผี โดยใช้ตุ๊กตาเป็นตัวแทนของคนใกล้ตายนั่นเอง พอทำพิธีเสียกบาลตุ๊กตา ก็เหมือนเป็นการโอนถ่ายความตายไปให้ตุ๊กตาและเป็นการบอกผีว่าเนี่ยคนนี้ตาย แล้วนะ ไม่ต้องมาเอาชีวิตไปแล้วนะ ตายแล้ว  และนอกจากตุ๊กตาเสียกบาลจะทำขึ้นในช่วงที่มีคนใกล้ตายแล้วยังทำขึ้นในกรณี ที่มีหญิงท้องโตใกล้คลอด และเวลาที่มีเด็กเกิดอีกด้วย ที่ทำพิธีนี้กับหญิงใกล้คลอดก็เพราะแต่ก่อนการแพทย์ยังไม่ทันสมัยเหมือนทุก วันนี้ การคลอดลูกนี่เป็นตายเท่ากันก็เลยถือว่าคนท้องนี่ก็อยู่ในภาวะเสี่ยงตาย เหมือนกัน

ส่วนที่ทำพิธีนี้ในช่วงเวลาที่มีเด็กเกิด ก็เพราะคนโบราณเชื่อกันว่า
ผี จะมาเอาชีวิตเด็กทารกไป เพราะหน้าตาน่ารักน่าเอ็นดู แต่ในกรณีนี้จะไม่หักคอตุ๊กตา แต่จะใช้มีดกรีดหน้าตุ๊กตาให้ดูน่าเกลียดแทน เสร็จแล้วเอาไปเซ่นผีที่ทางสามแพร่งเช่นกัน เป็นนัยว่าเด็กคนนี้หน้าตาน่าเกลียดนะ พอผีมาเห็นว่าตุ๊กตาตัวแทนเด็กหน้าตาน่าเกลียด ก็จะไม่มาเอาตัวไปและนอกจากความเชื่อที่ว่าผีจะมาเอาตัวเด็กทารกไปจะสะท้อน ผ่านตุ๊กตาเสียกบาลแล้วยังมีคำๆ หนึ่งที่แสดงให้เห็นถึงความเชื่อเรื่องนี้ได้อย่างชัดเจน.. นั่นคือคำว่า น่าชัง ในสมัยโบราณคนไทยจะไม่ชมเด็กแรกเกิดว่าน่ารัก แต่จะบอกว่าน่าชังแทนไม่ว่าเด็กคนนั้นจะหน้าตาน่ารักแค่ไหนก็ตามทีที่เป็น อย่างนั้น ก็เพราะกลัวว่าผีจะมาได้ยิน ก็เลยบอกว่าเด็กน่าชังไป ผีได้ยินจะได้รู้ว่าเด็กคนนี้หน้าตาน่าชัง ไม่มาเอาตัวไป

ตุ๊กตาเสียกบาลเป็นตุ๊กตาดินเผาเคลือบสมัยสุโขทัย มีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๐ ส่วนใหญ่จะปั้นเป็นผู้หญิงมือถือของใช้ หรือเป็นผู้หญิงอุ้มเด็ก

ตุ๊กตาเสียกบาลยังมีรูปแบบตามยศศักดิ์ของผู้เป็นเจ้าของ เช่น ก่อนออกศึกโหรทำนายทายทักว่ามีเคราะห์ก็จะทำการปั้นตุ๊กตาเสียกบาลเป็นรูป ต่างๆ เช่น พระยาขี้ม้า หรือขี่ช้าง แล้วหักคอตุ๊กตาทิ้ง แล้วนำตัวไปฝังตามที่ตนเห็นว่าเหมาะสมส่วนใหญ่จะฝังใต้ต้นไม้ใหญ่ หรือฝังริมน้ำ ส่วนหัวก็เอาไปฝังเช่นกันแต่ฝังในที่ที่ห่างกันที่เพื่อแก้เคล็ดตามความ เชื่อ

และนี่คือความเชื่อที่เป็นที่มาของ ตุ๊กตาเสียกบาล ตุ๊กตาดินปั้นเซ่นผีที่เรายังคงได้ยินชื่อของมันมาจนถึงทุกวันนี้ เกร็ด เล็กๆ น้อยๆ ที่นำมาบางเรื่องก็หมดความสำคัญไปนานแล้ว  ก็หวังว่าสำหรับบางคนก็คงได้ประโยชน์บ้างแล้วพบกันใหม่ครับ...mata

เขียนโดย พรชัย  สังเวียนวงศ์ (mata) 

ขอบคุณภาพจาก    nongzaexteen.com, boardplungjit.com

ขอบคุณข้อมูลจาก  http://board.palungjit.com, http://happy.teenee.com