สี่แผ่นดิน (Four Reigns) เป็นนวนิยายของหม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช อดีตนายกรัฐมนตรีคนที่ 13 ของไทย มีเนื้อหาอิงประวัติศาสตร์ไทยในช่วงสมัย รัชกาลที่ 5 ถึง รัชกาลที่ 8 นับเป็นนวนิยายที่มีชื่อเสียงมากที่สุดเล่มหนึ่งของไทย ได้รับการยกย่องให้เป็นวรรณกรรมแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เป็นเรื่องราวของพลอย (ในละครเรียกว่า แม่พลอย) ซึ่งมีชีวิตในช่วงรัชกาลที่ 5 - รัชกาลที่ 8 โดยผู้ประพันธ์ได้เขียนเรื่องราวทีละตอนลงหนังสือพิมพ์สยามรัฐ โดยมิได้อาศัยโครงเรื่องแต่อย่างใด เพียงทบทวนความเดิมจากตอนที่แล้วก็เขียนต่อไปได้ทันที ผู้ประพันธ์เคยให้สัมภาษณ์ตอนหนึ่งว่าเมื่อได้ให้ชีวิตกับตัวละครในเรื่องที่เขียนแล้ว ตัวละครแต่ละตัวก็เหมือนมีชีวิตเป็นของตัวเอง ผู้ประพันธ์เป็นเพียงคนถ่ายทอดเรื่องราวของชีวิตตัวละครเหล่านั้นออกมา

บทประพันธ์ในหน้าหนังสือพิมพ์ด้งกล่าวได้รับการตอบรับจากสังคมอย่างกว้างขวาง คราวหนึ่งถึงตอนที่แม่พลอยตั้งครรภ์แพ้ท้องก็มีคนส่งมะม่วงมาให้ถึงโรงพิมพ์ นักวิจารณ์หลายท่านเช่น ทมยันตี ชมเชยแกมเหน็บแนมว่า ผู้ประพันธ์เข้าใจหัวใจสตรีเพศที่เป็นตัวเอกของเรื่องได้เป็นอย่างดี ขนาดที่นักเขียนที่เป็นผู้หญิงเองหลายคนไม่อาจเทียบได้

นักวิจารณ์กล่าวว่า สี่แผ่นดิน สะท้อนประวัติศาสตร์ยุคใหม่ของไทยได้ดียิ่ง แม้จำกัดอยู่ในมุมมองที่แม่พลอยรับรู้ เนื่องด้วยเป็นคนในรั้วในวังและไม่มีบทบาททางการเมือง เรื่องราวจึงอยู่ในแวดวงกลุ่มชนชั้นนำในสมัยนั้น

นอกจากนี้ยังมีการวิจารณ์บุคลิกของตัวละคร ว่าตาอ๊อดนั้นเหมือน ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ผู้ประพันธ์ ส่วนตาอั้น ถอดแบบมาจากจากพี่ชายของผู้ประพันธ์คือ ม.ร.ว. เสนีย์ ปราโมช แม่พลอยตามเนื้อเรื่องมาจากก๊กฟากคะโน้น หมายถึงตระกูลบุนนาค หนึ่งในต้นตระกูลของผู้ประพันธ์ด้วย จึงนับได้ว่าแม่พลอย เป็นญาติข้างหนึ่งของผู้ประพันธ์ ซึ่งในบทโต้ตอบในหนังสือพิมพ์ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ยอมรับข้อเท็จจริงดังกล่าว

บทประพันธ์ยุคต่อมา เช่น ประชาธิปไตยบนเส้นขนาน ของ วินทร์ เลียววาริณ พบว่ามีการดำเนินเรื่องเกี่ยวกับเหตุการณ์กบฏบวรเดช คล้ายกับในสี่แผ่นดินซึ่งตาอ้นและตาอั้นที่ต้องเป็นศัตรูกันเพราะสถานการณ์การเมืองของบ้านเมือง

ตัวเอกดำเนินเรื่อง ที่อยู่ถึง 4 แผ่นดินดังกล่าว คือแม่พลอย หญิงชาววัง ที่เกิดจาก แม่แช่ม นางข้าหลวงในเสด็จ กับ พระยาพิพิธ เป็น กุลสตรีทุกกระเบียดนิ้ว 

เป็สนการแสดงออกเรื่องค่าของหญิงที่ถูกแอบสอนไปพร้อมกับเนื้อเรื่อง แบบเรียบ ๆ แต่มีปรัชญาแฝงมากมาย สำหรับ เวอร์ชั่นที่ เราชอบที่สุดคือ พี่แหม่ม จินตหรา ค่ะ 

ตรงตาม หนังสือบรรยายเป้ะ แม่แต่ หม่อมคึกฤทธ์ ยังออกปากชมว่า "นี้แหละแม่พลอยของฉัน"

ส่วน ละครที่ เรียบเรียง และ ถ่ายทำ ดีที่สุด คงเป็น เวอร์ชั้น คุณอุ้ม ที่กำกับโดยหม่อมน้อยค่ะ ... บรรยากาศ ราวกับ ทำให้ คนดูคล้อยตาม เมหือนได้ไปอยู่ในวังยังไง ยังงั้น 

ถ้า ใครเคยไปเที่ยวในวัง น่าจะเดาบรรยากาศจริง ๆ ออก ไม่ว่าจะพระราชวังสนามจันทร์ วังวรดิษฐ์ (วังนี้ ชอบเป้นการส่วนตัว เพราะน้ำอบน้ำปรุงหอมจริง ๆ) หรือพระบรมหาราชวังก็ตาม 

เอกลักษณ์ ประเพณี และ วัฒณธรรมไทย ที่ บรรพบุรุษประยุกต์ สืบสาน สืบทอดมาให้ลูกหลานชาวไทยเนี้ย สุดยอดแล้วค่ะ  รวมถึง ระบบการปกครองของกษัตริย์ ที่ปกครองด้วย ทศพิชราชธรรม ส่งผลให้ ไทย ร่มเย็นเป็นสุขมาจน (เกือบ) ปัจจุบัน ปราศจาก ในหลวง ไทย ไม่เป็นไทย เหมือนในละครจริง ๆ