ในช่วงที่แม่หมาเลี้ยงลูก “เต้านม” ถือเป็นอวัยวะที่มีบทบาทสำคัญที่สุด เพราะเป็นช่องทางนำพาน้ำนมซึ่งเป็นอาหารที่มีคุณค่าที่สุดมาสู่ลูกๆ เต้านมก็คงไม่ต่างจากอวัยวะอื่นๆ ที่สามารถเกิดความผิดปกติได้ เราอาจเคยได้ยินชื่อโรคลำไส้อักเสบ โรคข้ออักเสบ หรือแม้แต่โรคหูอักเสบกันมาแล้ว เต้านมก็สามารถอักเสบได้เช่นกัน ซึ่งเราก็เรียกว่า โรคเต้านมอักเสบ (Mastitis)

     อันที่จริงโรคเต้านมอักเสบก็ไม่ได้จำกัดว่าเป็นแต่ในเฉพาะแม่หมาเท่านั้นนะครับ โรคเต้านมอักเสบยังสามารถพบได้ในน้องหมาที่เกิดภาวะท้องเทียม หรือน้องหมาที่มีบาดแผลบริเวณเต้านมแล้วเกิดการติดเชื้อตามมาก็ได้

      เจ้าของหลายคนสงสัยและมีคำถามมากมายเกี่ยวกับโรคเต้านมอักเสบในสุนัข วันนี้ มุมหมอหมา ได้รวบรวม 10 คำถามสุดฮิตที่เจ้าของมักชอบถามคุณหมอเกี่ยวกับโรคเต้านมอักเสบ มานำเสนอครับ มีคำถามอะไรบ้างมาดูกัน 

 

1. สุนัขตั้งท้องทั่วไปลักษณะเต้านมเป็นเช่นไร ?

         สุนัขที่ตั้งท้องในระยะท้าย จะมีการเปลี่ยนแปลงของเต้านมชัดเจนมากขึ้น โดยพบว่า เต้านมจะขยายใหญ่ เต่ง ผิวเป็นสีชมพู เนื่องจากมีเลือดมาเลี้ยงมากขึ้น ซึ่งเราจะพบว่า เต้านมคู่ท้ายมีขนาดใหญ่และเต่งกว่าคู่อื่นๆ (น้องหมามีเต้านม 4-5 คู่) น้ำนมที่ปกติจะมีสีขาวใส ยกเว้น นมน้ำเหลืองหรือน้ำนมเหลือง (Colostrum) ที่จะมีสีออกเหลืองๆ ตามอย่างชื่อ ซึ่งการที่มีน้ำนมไหลในช่วงท้ายก่อนการคลอดนั้น จะเป็นสัญญาณหนึ่งที่บ่งบอกว่าแม่หมาใกล้จะคลอดแล้ว (24 ชั่วโมงถึง 1 สัปดาห์ก่อนคลอด)

2. สุนัขที่เต้านมอักเสบจะมีอาการเป็นอย่างไร ?

          เมื่อน้องหมาเป็นโรคเต้านมอักเสบ จะพบว่าเต้านมจะบวม แดง ร้อน คลำแล้วรู้สึกเจ็บปวด น้ำนมอาจมีสีปกติหรือเปลี่ยนไป เช่น ขุ่นข้น หนืด มีตะกอน มีหนอง หรือมีเลือดปน ซึ่งความรุนแรงจะมากน้อยแตกต่างกันไป บางรายอาจมีการเปลี่ยนแปลงของร่างกายร่วมด้วย เช่น ซึม เบื่ออาหาร มีไข้ ไปจนถึงติดเชื้อในกระแสเลือด บางรายอาจเป็นแบบเรื้อรังจนโครงสร้างของเต้านมผิดรูปเสียไป เกิดเต้านมบอดไปเลยก็มี ซึ่งก็อาจจะเป็นมากกว่าหนึ่งเต้าก็ได้ หากทิ้งไว้นานไม่ได้รับการรักษา ก็จะพบว่า เต้านมที่อักเสบนั้น อาจกลายเป็นฝี หรือกลายเป็นเนื้อตาย (Gangrenous) ไปในที่สุด บางครั้งเราสามารถสังเกตอาการจากความผิดปกติของเหล่าลูกๆ ที่มาดูดนมด้วยก็ได้ 

 

 

3. มีน้ำสีเหลืองที่ไหลจากเต้านมแม่สุนัข ใช่เต้านมอักเสบหรือไม่ ?

          ต้องแยกระหว่างนมน้ำเหลือง (Colostrum) กับน้ำนมที่ผิดปกติ ซึ่งจะพบว่าหนืด มีตะกอน หรือมีหนองปน โดยปกติแล้วนมน้ำเหลืองจะผลิตออกมาในช่วง 24-48 ชั่วโมงแรกหลังคลอดลูก จัดเป็นนมที่มีคุณค่าสูง อีกทั้งยังมีภูมิคุ้มกันที่สำคัญต่อลูกหมาด้วย ส่วนนมที่ผิดปกติอาจจะเป็นหนองไหลมาจากเต้านมที่เกิดการอักเสบ เต้านมที่อักเสบจะบวม แดง ร้อน และมีอาการตามที่ได้กล่าวไปข้างต้น ซึ่งเจ้าของสามารถสังเกตได้ไม่ยาก แต่ในทางการแพทย์ จะทำการวินิจฉัยเพิ่ม โดยเก็บตัวอย่างน้ำนมและเลือดมาตรวจ เพื่อยืนยันความผิดปกติดังกล่าวด้วย

4. สาเหตุของเต้านมอักเสบเกิดจากอะไร ?

          เต้านมอักเสบสามารถเกิดได้บ่อยในแม่หมาหลังคลอดช่วงที่กำลังเลี้ยงลูก รวมถึงน้องหมาที่กำลังเกิดภาวะท้องเทียมอยู่ ซึ่งทั้งสองกรณีจะมีการผลิตน้ำนมออกมามาก บางครั้งน้ำนมคั่งค้างอยู่ เต้านมเกิดการเต่ง คัดเต้า น้องหมาจะรู้สึกอึดอัด จึงเลียเต้านมตัวเอง ในน้ำลายซึ่งมีเชื้อโรคจำนวนมาก ประกอบกับเชื้อประจำถิ่นบนผิวหนัง (normal flora) ที่มีอาศัยอยู่แล้ว หรือมีเชื้อจากสิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัวน้องหมามาผสมโรง ก่อให้เกิดการอักเสบติดเชื้อตามมาได้ โดยเชื้อจะเข้าสู่เต้านมผ่านทางรูเปิดของเต้านม บางครั้งก็เข้าทางบาดแผลบริเวณเต้านม ที่เกิดจากการถูกเล็บของลูกข่วน หรือเกิดจากการที่ถูกลูกกัดขณะดูดนมแม่ จนทำให้เกิดเป็นโรคเต้านมอักเสบในที่สุด

 

 

5. ลูกหมาที่กินนมจากเต้านมอักเสบจะเป็นอย่างไร ?

          การที่น้ำนมมีลักษณะเปลี่ยนไป ส่งผลต่อคุณภาพของน้ำนม อาจจะทำให้ความเป็นกรด-ด่าง ตลอดจนองค์ประกอบอย่างโปรตีน ไขมัน เกลือแร่ และรสชาติของน้ำนมเปลี่ยนไป หากลูกหมากินน้ำนมจากเต้านมที่เกิดการอักเสบ จะทำให้ติดเชื้อ ซึ่งจะแสดงอาการท้องเสีย อาเจียน ซึม ไปจนถึงขั้นเสียชีวิตได้ มากน้อยตามแต่เชื้อที่ได้รับและภูมิต้านทานของร่างกายมีอยู่ แต่หากไม่ป่วย ก็จะพบว่าลูกหมาตัวนั้นจะอ่อนแอ โตช้า แคระเกร็นกว่าลูกหมาใ