ทำไมต้องตั้งศาลพระภูมิ

ทั้งที่ชาติเรานั้นเป็นเป็นเมืองที่มีความหลากหลายทางศาสนา มีทั้งศาสนาพุทธ อิสลามและคริสต์ ซึ่งเป็นศาสนาหลักๆ แต่สาระของศาสนาเหล่านี้ไม่ได้สั่งสอนให้มีการเซ่นไหว้ บวงสรวงสิ่งที่เรียกว่าศาลพระภูมิ 

แล้วทำไมขับรถ นั่งเรือไปที่ไหน ก็กลับพบเห็นศาลพระภูมิเรียงรายไปเสียหมด มิหนำซ้ำธุรกิจศาลพระภูมิกลับฟูเฟื่องขึ้นมามากมาย ไม่ว่าจะเป็นการหล่อศาล การรับทำพิธี ตั้ง/ถอนศาลพระภูมิ

อาจเพราะความเชื่อดั้งเดิมที่หยัั่งรากลึกลงในจิตใจคนไทย คือ การเชื่อเรื่องผีสาง ถามว่าความเชื่อนี้ผิดไหม ตอบได้มั่นใจว่าไม่ผิด เพราะนี่คือศาสนาประชา ตามคำที่นักวิชาการได้ให้ความหมายไว้ แต่กระนั้นทำไมคนที่เชื่อเรื่องผีๆ สางๆ กลับถูกดูแคลนว่างมงาย อันนี้ก็อาจเพระา เรื่องของอิทธิพลทางศาสนาที่ได้เข้ามาครอบงำเมืองไทยในภายหลังและมีอำนาจกุมจิตใจคนส่วนใหญ่ไว้ได้ คนส่วนน้อยที่ยังเชื่อ ตามความเชื่อดั้งเดิม จึงกลายเป็นคนที่แตกต่างและแปลกแยก เขาเหล่านั้นจึงถูกดูแคลน

แต่ด้วยพลังของความเชื่อเรื่องผีสาง เหล่านนี้ได้หยั่งรากลึกลงในจิตใจคนไทยเสียแล้ว พลังความเชื่อนี้จึงแหวกม่านหมอกของศาสนาออกมา เพื่อประกาศพื้นที่การมีอยู่ของความเชื่อเรื่องผี ผ่านตัวศาลพระภูมิ

แล้วพระภูมิคือใคร

(จาก http://www.prapoom.in.th/about_prapoom1.html)

ตามคติไทย มีความเชื่อดั้งเดิม "พระภูมิ" หรือ "ภูมิเทวดา" ผู้มีหน้าที่รักษาอาณาเขตที่ดิน ซึ่งเจ้าของที่ได้อัญเชิญมาสิงสถิต ณ ศาลซึ่งได้จัดสร้างไว้ 

ตำนานเล่าว่า ท้าวทศราชผู้ครองกรุงพลี มีโอรส 9 พระองค์ ล้วนปรีชาสามารถ จึงถูกส่งไปรักษาถิ่นต่างๆ เป็นต้นว่าเคหสถาน ทวารเมือง ป้อมค่าย บันได คอกสัตว์ ยุ้งฉางข้าว เรือนหอ ไร่นา ป่าเขา ห้วยหนอง คลอง บึง แม่น้ำ โอรสที่อยู่ประจำเคหสถานคือพระภูมิเจ้าที่มีนามว่า "พระชัยมงคล" มือซ้ายถือพระขรรค์ มือขวาถือสมุด มีคนรับใช้ 3 คน คือนายจันทิศ นายจันถี และจ่าสพพระเชิงเรือน คอยรับใช้อยู่หน้าศาล


การตั้งศาลพระภูมิหรือศาลพระพรหม จะกระทำเมื่อมีการปลูกบ้านใหม่ สร้างโรงงานใหม่ หรือย้ายที่อยู่ เชื่อว่าการตั้งศาลเป็นการกระทำที่เป็นสิริมงคลแก่เจ้าของที่ดินและครอบครัว ตลอดจนผู้อาศัย เป็นการอัญเชิญพระภูมิมาสิงสถิตเพื่อปกป้องคุ้มครองเจ้าของบ้านและบริวารให้อยู่เย็นเป็นสุข มีความเจริญรุ่งเรือง มีโชคลาภ และถือว่าพระภูมิเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของบ้าน
สำหรับศาลวิญญาณหรือศาลเจ้าที่ เป็นความเชื่อที่ว่า ที่ดินทุกแห่งจะมีดวงวิญญาณเจ้าของที่ ประจำอยู่ ดังนั้นการตั้งศาลเจ้าที่ก็เพื่อเป็นการแสดงความเคารพต่อวิญญาณเจ้าของที่ดินเดิมและมีการอัญเชิญมาสิงสถิตเพื่อปกปักษ์รักษา คุ้มครองผู้อยู่อาศัยให้ร่มเย็น แคล้วคลาดจากภัยทั้งปวง

สถานที่ในการตั้งศาลพระภูมิและศาลเจ้าที่ จะต้องอยู่สูงกว่าระดับพื้นดิน เนื่องจากเป็นชั้นเทพ  จึงมีการเทปูน ยกระดับ เพื่อตั้งวางโดยเฉพาะ  และจะต้องมีการดูลักษณะพื้นที่ในการจัดวางให้เหมาะสม รวมถึงทิศทางที่จะให้ตัวศาลหันหน้า และ ทิศทางต้องห้าม ด้วย 

การตั้งศาลในปัจจุบัน จะเป็นการตั้งศาลเทพ (พระพรหม หรือ พระภูมิ บางแห่งก็พระนารายณ์ หรือพระพิฆเณศวร) อย่างใดอย่างหนึ่ง พร้อมกับศาลวิญญาณหรือศาลเจ้าที่  โดยการตั้งศาลที่ถูกต้องนั้น จะต้องเป็นพิธีทางพราหมณ์ โดย พราหมณ์จะเป็นผู้อัญเชิญเทพมาสถิต เพื่อปกปักษ์ รักษา คุ้มครอง ผู้อาศัย ให้มีความเจริญรุ่งเรือง ร่มเย็น รวมถึงเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ

ฉะนั้น สาระของการตั้งศาลพระภูมิ ก็เพื่อความสุขทางใจ เป็นสำคัญ เพราะอย่างไรเสีย คนไทยก็ไม่สามารถทิ้งมรดกทางความคิดของบรรพชนออกไปจากวิถีชีวิตของตนเองได้ เพราะเราคือคนไทย ผู้มีรากฐานและที่มาที่ไปของตนเอง