จักรวรรดิโรมัน มีบันทึกเรื่องราวและรายละเอียดไว้ให้คนรุ่นหลังได้ศึกษามากมาย แต่เมื่อพูดถึงชีวิตประจำวันของชาวโรมันในอดีต แทบจะไม่มีใครรู้เลยว่ามีความเป็นอยู่อย่างไร ประกอบอาชีพอะไร หรือมีทุกข์สุขอย่างไรบ้าง นั่นอาจเป็นเพราะเห็นเป็นเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ จึงไม่มีการบันทึกเอาไว้ นักโบราณคดีจึงทำได้เพียงคาดเดาและจินตนาการจากหลักฐานต่าง ๆ เท่าที่พบเท่านั้น เช่น พบสถานอาบน้ำตามซากเมืองที่รุ่งเรือง ก็เดาเอาว่าน่าจะเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจในยุคนั้น เป็นต้น

ต่อมามีการขุดค้นซากเมืองตามเชิงภูเขาไฟวิสุเวียส ที่เคยเกิดการระเบิดถล่มกลืนเมืองสำคัญไว้ใต้เถ้าถ่าน เช่น นครปอมเปอี และเมืองเฮอร์ราคิวเลเนียม การระเบิดใหญ่ในครั้งนั้นกระทันหันมาก จึงได้พบเห็นการตายของผู้คนในสภาพที่กำลังใช้ชีวิตประจำวันตามปกติ อาทิ โครงกระดูกทหารที่มือยังกำดาบประจำตัว ซ้ำยังสวมเสื้อเกราะอยู่ตามปกติ

ในการขุดค้นซากเมืองเฮอร์ราคิวเลเนียม ได้พบเห็นภาพที่น่าสะเทือนใจมาก คือ ซากโครงกระดูกผู้หญิงนอนตายในท่าตะแคงข้าง เถ้าร้อนของภูเขาไฟไหลท่วมทับเผาร่างของเธอจนเสียชีวิต มือข้างหนึ่งสวมแหวนทองคำหัวฝังพลอย มืออีกข้างกำกล่องไม้บรรจุเหรียญเงิน ซึ่งเป็นสิ่งที่สตรีชาวโรมันนิยมถือติดตัวยามอยู่นอกบ้าน ส่วนร่างที่เสียชีวิตด้านข้างมีลักษณะนอนคว่ำนั้น คือทหารโรมันในชุดนักรบ มือกำดาบ ท่าทางจากที่พบ คาดว่า น่าจะกำลังวิ่งเข้ามาช่วยหญิงสาวที่ล้มลงและกำลังทุรนทุรายกลางกองลาวาของภูเขาไฟ

ห่างออกไปไม่ไกลนัก มีกองกระดูกของคนจำนวนมากกว่า 20 คน นอนกอดกันอยู่ในท่าอกสั่นขวัญแขวน เสียชีวิตพร้อม ๆ กัน นอกจากนั้นยังพบว่ากล่องไม้เล็ก ๆ ที่บรรจุเหรียญเงินที่มีอยู่ไม่กี่เหรียญซึ่งพวกเขาบางคนถืออยู่นั้น แสดงว่าเป็นสมบัติชิ้นเดียวที่คว้าติดตัวมาได้ระหว่างหนีภัย น่าจะบอกได้ว่า กลุ่มนี้เป็นชาวโรมันรากหญ้าอย่างแท้จริง

เมืองเฮอร์คิวเลเนียม เป็นหัวเมืองชายทะเลขนาดเล็ก ที่ตกเป็นเหยื่อหายนะภูเขาไฟจนล่มสลายไปพร้อม ๆ กับนครปอมเปอี ในราวปี ค.ศ.79 แต่เมื่อกาลเวลาผ่านไป ผู้คนก็กล่าวกันถึงแต่นครปอมเปอี ซึ่งเป็นเมืองขนาดใหญ่อันงดงาม กลายเป็นโศกนาฏกรรมที่ฝังใจชาวโลก จนลืมไปว่ายังมีอีกหลายเมืองที่ประสบชะตากรรมเดียวกัน

จนกระทั่งเวลาผ่านไปประมาณ 1,700 ปี ถึงปี ค.ศ.1709 เฮอร์ราคิวเลเนียม ได้มีโอกาสเผยโฉมให้โลกรู้ถึงการมีตัวคนอยู่จริง เมื่อมีการขุดบ่อน้ำในบริเวณนั้น การขุดเจาะลึกลงไปทะลุผ่านใจกลางโรงละครประจำเมืองที่อยู่ใต้ดิน ผู้ขุดทราบทันทีว่าเจอโบราณสถานสำคัญเข้าแล้ว เพราะดินที่นำขึ้นมานั้นมีชิ้นส่วนติดมาหลายอย่าง เช่น รูปหล่อทองแดง เฟอร์นิเจอร์หรูหรา ปนมากับเศษหินและดินก้นบ่อ เขาได้จัดส่งไปให้พิพิธภัณฑ์ตรวจสอบ และผลตรวจออกมาว่า มันเป็นศิลปวัตถุแบบนีโอคลาสสิค

ในช่วงศตวรรษที่ผ่านมา นักโบราณคดีก็เริ่มเปิดหน้าดินที่เป็นเถ้าภูเขาไฟวิสุเวียส ได้พบแนวถนนและจัตุรัสอาคารบ้านเรือนใหญ่โตโอ่อ่า เช่น บ้านนายทหาร หรือเจ้าหน้าที่เมืองระดับสูง

การขุดเริ่มค้นพบกระดูกของชาวเมืองจากขึ้น และอยู่ในสภาพดีมาก โครงกระดูกไม่น้อยเลยที่ยังมีฟันครบทุกซี่ แสดงถึงอุปนิสัยที่ไม่นิยมบริโภคน้ำตาล และอาจกินผักเป็นส่วนมาก

บ้านเมืองตั้งอยู่ในภูมิทัศน์ที่น่าจะมีทิวทัศน์สวยงาม มีอ่าวเมเปิ้ลอยู่ด้านหน้า และภูเขาวิสุเวียสอยู่ด้านหลัง แม้จะได้รับผลกระทบจากสงครามและแผ่นดินไหว แต่บ้านคนรวยก็ยังใหญ่โตสวยงาม

การระเบิดของภูเขาไฟวิสุเวียสมีความรุนแรงมาก เถ้าถ่านลอยตัวสูงขึ้นบนท้องฟ้ากว่า 12 ไมล์ โลกตกอยู่ในความมืดถึง 18 ชั่วโมง สันนิษฐานว่าเมื่อเริ่มเกิดการระเบิดขึ้น ชาวเมืองส่วนหนึ่งหนีออกไปได้ทันเวลา ส่วนคนอีกจำนวนหนึ่งยากจน ไม่มีความสามารถที่จะอพยพได้ จึงพากันอยู่ในเมืองต่อไป โดยเชื่อว่า คงไม่มีการระเบิดที่รุนแรงไปกว่านี้ หรือบางทีพวกเขาอาจกำลังรอเผื่อมีการส่งเรือมาช่วยจากทางทะเล

ทว่าในเช้ามันต่อมา การปะทุของภูเขาไฟรุนแรงขึ้น เปลวอันร้อนแรงของลาวาและเถ้าร้อนเริ่มหล่นลงจากฟากฟ้า ราวม่านน้ำตกไหลถล่มเมืองเฮอร์ราคิวเลเนียมเสียย่อยยับ คนในเมืองล้มตายทันที ผู้หญิงถูกแรงอัดจากเฉลียงหน้าบ้าน กระเด็นลงมาสิ้นใจกลางชายหาดในสภาพกระดูกแหลกเหลว เรือถูกเกลียวคลื่นปั่นป่วนพัดกระเด็นกระดอนกลางทะเล ซากเรือที่ขุดพบนั้นเสียหายไม่มากนัก แต่นักโบราณคดีเชื่อว่าคงมีคนล้มตายไม่น้อย เฉพาะที่ชายหาดก็ขุดพบโครงกระดูดนับร้อยทีเดียว

จากร่องรอยที่พบเจอ ทำให้พอจะจินตนาการภาพจนเห็นวันที่เกิดเหตุได้อย่างชัดเจน คลื่นหินร้อนเหลวจากภูเขาไฟไหลบ่าเข้าถล่มอาคารบ้านเรือน กวาดเอาผู้คนและข้าวของไปกองรวมกันไว้ที่ด้านหนึ่งของตัวบ้าน มีโครงกระดูกของผู้ใหญ่ 6 คน เด็ก 4 คน และทารกอีก 2 คน นอนกอดกันเสียชีวิตอยู่ภายใน…และจนทุกวันนี้ การขุดค้นเมืองเฮอร์ราคิวเลเนียมก็ยังคงดำเนินต่อไป

ขอบคุณที่รับชมค่ะ^^~