การปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิดเม็ดโลหิต
 (การปลูกถ่ายไขกระดูก)

 ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับไขกระดูก

ไขกระดูกเป็นส่วนที่อยู่ตรงกลางของกระดูก มีลักษณะเป็นของเหลว และเป็นแหล่งกำเนิดของ

เม็ดเลือดชนิดต่างๆ ในไขกระดูกจะมีเซลล์เม็ดเลือดจำนวนมากหลายชนิด เซลล์ต้นกำเนิด

(stem cell) เป็นเซลล์ที่มีความสามารถในการแบ่งตัวเป็นเซลล์เม็ดเลือดชนิดต่างๆ ได้แก่ เม็ด

เลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกร็ดเลือด นอกจากนี้ เซลล์ต้นกำเนิดยังพบได้ในเลือดจากสายสะดือ

และในเลือดที่หมุนเวียนอยู่ในร่างกาย

การปลูกถ่ายไขกระดูกแบ่งเป็น 2 แบบ

1. การปลูกถ่ายไขกระดูกโดยใช้ไขกระดูกของตนเอง (Autologous Bone Marrow

Transplantation)ผู้ป่วยที่เป็นโรคมะเร็งชนิดร้ายแรง หรือดื้อต่อการรักษาด้วยยาเคมีบำบัด

อาจจำเป็นต้องได้รับการรักษาโดยวิธีนี้ หลักการของการรักษาคือ การให้ยาเคมีบำบัดในขนาด

สูงแก่ผู้ป่วย แล้วตามด้วยการให้เซลล์ต้นกำเนิด ซึ่งอาจนำมาจากไขกระดูกของผู้ป่วยเอง หรือใน

ปัจจุบันเรามักจะเลือกใช้การเก็บเซลล์ต้นกำเนิดจากเลือดของผู้ป่วย ผู้ป่วยจะได้รับยากระตุ้นให้

เซลล์ต้นกำเนิดออกมาในกระแสโลหิตประมาณ 4 – 5 วัน หลังจากนั้นผู้ป่วยจะได้รับการใส่สาย

สวนหลอดเลือดดำขนาดใหญ่ เพื่อนำเลือดของผู้ป่วยผ่านเข้าเครื่อง และแยกเอาเฉพาะเซลล์ต้น

กำเนิด และเม็ดเลือดขาวออกมา เม็ดเลือดแดงและเกล็ดเลือดก็จะคืนให้แก่ผู้ป่วย การนำเซลล์ต้น

กำเนิดกลับให้ผู้ป่วยจะทำให้เม็ดเลือดของผู้ป่วยกลับคืนสู่ ปกติโดยเร็ว การรักษาด้วยวิธีนี้จะช่วย

ลดภาวะแทรกซ้อนหลังการได้รับยาเคมีบำบัดขนาดสูง เช่น การติดเชื้อ และการมีแผลในปาก

2. การปลูกถ่ายไขกระดูกโดยใช้ไข กระดูกของผู้อื่น

(Allogeneic Bone Marrow Transplantation)

เนื่องจากไขกระดูก หรือเซลล์ต้นกำเนิดของผู้อื่นถือว่าเป็นสิ่งแปลกปลอม ร่างกายจะต้องกำจัด ดัง

นั้นก่อนที่จะให้ไขกระดูกของผู้อื่น จึงต้องมีการเตรียมผู้ป่วยโดยการให้ยาเคมียำยัด การฉายแสง

หรือ สองอย่างรวมกัน (preparative regimen) วิธีการนี้จะทำลายเซลล์ในไขกระดูกของผู้ป่วย

และกดภาวะภูมิคุ้มกันด้วย ทั้งนี้เพื่อให้ผู้ป่วยยอมรับเซลล์ต้นกำเนิดในไขกระดูกของผู้อื่น นอก

จากนี้วิธีการนี้ยังทำลายเซลล์มะเร็งที่หลงเหลืออยู่ก่อนทำการปลูกถ่ายไข กระดูก ในผู้ป่วยโรค

มะเร็งอีกด้วย หลังจากนั้นผู้ป่วยจะได้รับไขกระดูกจากผู้รับบริจาค

โดยทั่วไปสิ่งที่จะบอกว่าผู้ป่วยยอมรับเซลล์ต้นกำเนิดจากผู้บริจาค และเซลล์ต้นกำเนิดของผู้

บริจาคเริ่มทำงานได้เต็มที่ คือการที่มีจำนวนเม็ดเลือดขาวเพิ่มขึ้น เมื่อเม็ดเลือดขาวชนิดนิวโทร

ฟิล(neutrophil) เพิ่มขึ้นเกิน 500 ไมโครลิตร เป็นเวลา 3 วันติดต่อกัน เราเรียกว่าผู้ป่วยยอม

รับเซลล์ต้นกำเนิดจากผู้บริจาค (engraftment) หลังจากนั้นเซลล์ต้นกำเนิดจะสร้างเซลล์เม็ด

เลือดทุกชนิดที่สมบูรณ์แข็งแรง ต่อไป ผู้ป่วยอาจต้องได้รับเม็ดเลือดแดง และเกล็ดเลือดเสริมต่อ

ไปอีกระยะจนกระทั่งเซลล์ต้นกำเนิดของผู้บริจาคทำงาน ได้เต็มที่ ระบบภูมิคุ้มกันก็จะค่อยๆกลับ

คืนสู่สภาวะปกติ ซึ่งอาจใช้เวลา 6 เดือน – 1 ปี หลังจากการปลูกถ่ายไขกระดูก