รวมชนิดพันธุ์ปลาน้ำจืดไทย ที่หาได้ยาก และ ใกล้สูญพันธุ์

ฝักพร้า ดาบลาว ท้องพลุ

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Macrocheilichthys macrocheilus

วงศ์ : Cyprinidae

วงศ์ย่อย : Oxygastrini

ขนาด : 20-60 ซ.ม.

ลักษณะ : ลำตัวยาวและแบนข้างคล้ายมีดดาบ ท้องเป็นสันแคบ ตาโต ปากกว้างเฉียงขึ้นด้านบน ปลายปากล่างโค้งเข้าเล็กน้อยคล้ายขอ ลำตัวสีเงินวาว ครีบใส ครีบอกใหญ่และยาวแหลม ครีบท้องและครีบหลังเล็ก แต่ครีบก้นมีฐานครีบยาว ครีบหางเว้าลึกและปลายมน โคนครีบหางมีแต้มสีคล้ำ

อาหาร : ปลาขนาดเล็กและแมลง

พฤติกรรม : มักล่าเหยื่อใกล้ผิวน้ำ ว่ายน้ำได้เร็วมาก

ถิ่นอาศัย : แม่น้ำและแหล่งน้ำหลาก ปัจจุบันพบน้อย

สถานภาพ : ใกล้สูญพันธุ์

สะนากยักษ์ สะนากปากเบี้ยว

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Aaptosyax grypus

วงศ์ : Cyprinidae

วงศ์ย่อย : Oxygastrini

ขนาด : 60-100 ซ.ม.

ลักษณะ : มีปากกว้าง ขากรรไกรโค้งคล้ายกรรไกรตัดหมาก ตามีเยื่อไขมันคลุม ลำตัวทรงกระบอก มีเกล็ดเล็ก ลำตัวสีเงินวาวเหลือบเหลืองทอง ครีบสีส้มเรื่อ ๆ

อาหาร : ปลาที่อยู่ตามผิวน้ำ

พฤติกรรม : ผสมพันธุ์ในฤดูแล้ง ลูกปลาเลี้ยงตัวในลำธารแม่น้ำสาขา

ถิ่นอาศัย : เฉพาะในแม่น้ำโขงและสาขาที่เป็นแก่งหิน

สถานภาพ : ใกล้สูญพันธุ์อย่างวิกฤต

กระเบนลาว กระเบนแม่น้ำโขง ฝาไล

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Dasyatis laosensis

วงศ์ : Dasyatidae

ขนาด : 40-80 ซ.ม.

ลักษณะ : ครีบอกแผ่กว้างเป็นปีกรอบตัว ปลายหัวค่อนข้างเป็นเหลี่ยม ลำตัวด้านบนมีสีน้ำตาลเข้ม หรือเทาอมน้ำตาล ด้านล่างสีนวล ขอบปีกด้านล่างเป็นลายด่างสีเหลืองเข้มหรือส้ม หางยาวเป็นริ้วหนังบางๆ โคนหางมีเงี่ยงแหลมคน 1 หรือ 2 อัน

อาหาร : ปลาและลูกกุ้งที่อยู่ตามผิวน้ำ

พฤติกรรม : มักอาศัยอยู่บริเวณพื้นท้องน้ำ บางครั้งว่ายขึ้นมาหากินบนผิวน้ำ

ถิ่นอาศัย : พบเฉพาะในแม่น้ำโขง

สถานภาพ : มีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์

กระเบนธง กระเบนหางวัว

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Pasinachus sephen

วงศ์ : Dasyatidae

ขนาด : 180 ซ.ม.

ลักษณะ : รูปร่างสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนค่อนไปทางกลม ขอบหลังด้านท้ายอ่อนนุ่ม ด้านหน้าค่อนข้างตรง ลำตัวด้านบนสีน้ำตาลคล้ำ ลำตัวด้านล่างอ่อนนุ่ม หางยาวมีริ้วหนังแผ่กว้างเห็นได้ชัดเหมือนธง

อาหาร : ปลา กุ้ง และปู

พฤติกรรม : ออกลูกเป็นไข่

ถิ่นอาศัย : ทะเลสาบสงขลาตอนใน

สถานภาพ : พบน้อย

สะตือ ตองแหล่

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Chitala lopis

วงศ์ : Notopteridae

ความยาว : 50-150 ซ.ม.

ลักษณะ : คล้ายปลากราย แต่ท้ายทอยเว้าลึกและลำตัวมีเกล็ดละเอียดกว่า โคนครีบอกมีแต้มคล้ำ และข้างลำตัวมีจุดประสีคล้ำเล็กๆ

อาหาร : ปลา กุ้ง แมลงน้ำ และสัตว์น้ำขนาดเล็กอื่นๆ

พฤติกรรม : ชอบอาศัยอยู่บริเวณที่มีกิ่งไม้ใต้น้ำหรือพรรณพืชน้ำค่อนข้างหนาแน่น

ถิ่นอาศัย : ลำธารและแม่น้ำในป่า

สถานภาพ : หายาก

หมากผาง

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Tenualosa thibaudeaui

วงศ์ : Clupeidae

ขนาด : 20-25 ซ.ม.

ลักษณะ : คล้ายปลาซาร์ดีน แต่ลำตัวกว้างกว่า ปากกว้าง มีเยื่อคลุมตา เกล็ดใหญ่แต่หลุดร่วงง่าย ลำตัวสีเงิน ด้านข้างมีแต้มสีน้ำเงินอมม่วง

อาหาร : แพลงก์ตอนและอินทรีสาร

พฤติกรรม : มีการอพยพขึ้นลงในแม่น้ำโขงและลำน้ำสาขาเพื่อวางไข่และหากิน

ถิ่นอาศัย : พบเฉพาะในลุ่มน้ำแม่โขง

สถานภาพ : ใกล้สูญพันธุ์

ซิวใบไผ่แม่แตง

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Devario maetaengensis

วงศ์ : Cyprinidae

วงศ์ย่อย : Danioninae Danionini

ขนาด : 4-5 ซ.ม.

ลักษณะ : ลำตัวแบนข้าง ส่วนหางเรียว มีหนวดสั้นที่มุมปาก ตัวผู้ช่วงฤดูผสมพันธุ์มีสีสดใส ท้องและครีบก้นมีสีแดงอมส้ม แต้มบนลำตัวเห็นชัดขึ้น

อาหาร : แพลงก์ตอนและแมลงน้ำ

พฤติกรรม : อยู่เป็นฝูงเล็ก ๆ ใกล้พื้นท้องน้ำ วางไข่ติดกับใบไม้ร่วง

ถิ่นอาศัย : ลำธารที่มีป่าปกคลุมเฉพาะบริเวณลุ่มแม่น้ำแตงและพื้นที่รอบดอยหลวงเชียงดาว จ. เชียงใหม่

สถานภาพ : เป็นปลาถิ่นเดียวของไทย

ซิวหัวตะกั่วสุโขทัย ท้องพลุ ซิวหัวตะกั่ว

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Chela caeruleostigmata

วงศ์ : Cyprinidae

วงศ์ย่อย : Danioninae Danionini

ขนาด : 5-7 ซ.ม.

ลักษณะ : ลำตัวแบนข้างมาก ปากเล็ก ด้านบนหัวมีแต้มสีฟ้าเรืองแสงคล้ายของปลาหัวตะกั่ว ครีบอกยาว เกล็ดเล็กหลุดร่วงง่าย ลำตัวสีเงินวาว ข้างลำตัวมีแถบสีคล้ำ

อาหาร : แมลงขนาดเล็ก

พฤติกรรม : อยู่เป็นฝูงเล็ก ๆ ชอบว่ายน้ำอยู่ใกล้ผิวน้ำ กระโดดได้สูง

ถิ่นอาศัย : แม่น้ำสายหลักและสาขาที่มีพรรณไม้ชายฝั่ง

สถานภาพ : ใกล้สูญพันธุ์ จากการสูญเสียถิ่นอาศัย

จาด หางแดง

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Poropuntius melanogrammus

วงศ์ : Cyprinidaeวงศ์ย่อย : Cyprininae Poropunti

ขนาด : 20 ซ.ม.

ลักษณะ : ลำตัวแบนข้างเล็กน้อย หัวสั้น ปากเรียวเล็ก ริมฝีปากล่างเป็นขอบแข็งและคม ลำตัวสีเงินวาว ด้านบนสีคล้ำหรือคล้ำอมม่วง กลางลำตัวมีแถบสีคล้ำยาวถึงโคนหาง เกล็ดมีแต้มสีคล้ำ ครีบสีแดงเรื่อ ๆ ครีบหางเว้าลึกมีขอบด้านบนสีคล้ำและแดงส้ม ครีบหลังสูง

อาหาร : พืชน้ำและตะไคร่น้ำตามหินและไม้ใต้น้ำ

พฤติกรรม : อยู่เป็นฝูงเล็กในบริเวณที่มีน้ำแรง

ถิ่นอาศัย : แม่น้ำแม่กลองและสาขาในบริเวณที่มีป่าปกครุม

สถานภาพ : เป็นปลาถิ่นเดียวของไทย

ซิวตาเขียว

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Microrasbora kubotai

วงศ์ : Cyprinidae

วงศ์ย่อย : Danioninae Danionini

ขนาด : 2-3 ซ.ม.

ลักษณะ : ลำตัวสั้นและแบนข้างกว่าปลาซิวทั่วไป ตาโต ไม่มีหนวด เกล็ดเล็กสีเงินวาวอมเหลืองอ่อน ตาสีเหลือบเขียวอ่อน ตัวค่อนข้างใส ครีบใส ครีบหางมีขอบสีคล้ำ

อาหาร : แพลงก์ตอนสัตว์

พฤติกรรม : มักว่ายน้ำอยู่ใกล้ผิวน้ำเป็นฝูงเล็กๆ

ถิ่นอาศัย : ลำธารในป่า บริเวณที่เป็นคุ้งน้ำใส

สถานภาพ : ใกล้สูญพันธุ์ เป็นปลาถิ่นเดียวของไทย

ตะโกกหน้าสั้น

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Albulichthys albuloides

วงศ์ : Cyprinidae

วงศ์ย่อย : Cyprininae Systomini

ขนาด : 15-35 ซ.ม.

ลักษณะ : ลำตัวเพรียว หัวเล็ก ตาโต ปากเล็กสั้นมน ลำตัวสีเงินวาวอมเหลือง ครีบสีเหลือง ครีบหลังสั้น ครีบอก ครีบท้องและครีบก้นเล็ก ครีบหางเว้าลึกสีส้มหรือสีแดง และมีขอบสีคล้ำ

อาหาร : อินทรียสารและสัตว์หน้าดินขนาดเล็ก

พฤติกรรม : อยู่เป็นฝูงใหญ่ในระดับกลางน้ำ

ถิ่นอาศัย : แม่น้ำสายหลักในภาคกลาง

สถานภาพ : ใกล้สูญพันธุ์

นวลจันทร์ พอน

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cirrhinus microlepis

วงศ์ : Cyprinidae

วงศ์ย่อย : Cyprininae Labeonini

ขนาด : 46-69 ซ.ม.

ลักษณะ : ลำตัวเรียวยาวทรงกระบอก หัวโต ปากและตาเล็ก เกล็ดเล็ก หัวและลำตัวสีเงินอมเหลืองทอง (ลุ่มน้ำเจ้าพระยา) หรือชมพู (ลุ่มน้ำโขง) ครีบหลังยกสูง ครีบหางเว้าลึก ครีบก้นเล็ก

อาหาร : อินทรียสาร สัตว์หน้าดิน แพลงก์ตอน และแมลง

พฤติกรรม : วางไข่ในแหล่งน้ำหลากและเลี้ยงตัวจนน้ำลดจึงกลับลงสู่แม่น้ำ

ถิ่นอาศัย : แม่น้ำสายหลักและน้ำหลาก

สถานภาพ : หายาก ปัจจุบันสูญพันธุ์ไปจากแม่น้ำเจ้าพระยา

ค้อปลาไหล หลดหางแฉก

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Vaillantella massi

วงศ์ : Balitoridae

ขนาด : 10-15 ซ.ม.

ลักษณะ : ลำตัวเรียวยาวคล้ายปลาไหลและแบนข้างเล็กน้อย ตาเล็กมาก หัวเล็กมีหนวดสั้น ๆ 3 คู่ เกล็ดเล็กมาก ครีบลหังยาวมากเกือบตลอดความยาวลำตัว ครีบท้องอันเล็ก ครีบก้นยาวกว่าสกุลอื่น ๆ ของปลาค้อ และมีแถบสีจางตลอดกลางหลัง

อาหาร : ตัวอ่อนของแมลงน้ำขนาดเล็ก

พฤติกรรม : ซุกตัวตามซอกไม้และพืชน้ำ

ถิ่นอาศัย : ลำธรน้ำไหลแรง

สถานภาพ : พบน้อยมาก

หมูน่าน หมูงวง บง

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Botia nigrolineatus

วงศ์ : Cobitidae

ขนาด : 7-10 ซ.ม.

ลักษณะ : คล้ายหมูอารีย์ แต่ลำตัวยาวกว่า ลายที่หลังเป็นดวงกลมใหญ่กว่าและมี 2 แถว ลายบั้งที่ท้องไม่ชัดเจน ปลาเล็กมีลายพาดกลางลำตัวตามแนวยาว 1 แนว ครีบหางใส และมีลายประสีคล้ำ

อาหาร : ตัวอ่อนแมลงน้ำและสัตว์หน้าดินขนาดเล็ก

พฤติกรรม : ว่ายวนตามซอกหินในระดับใกล้พื้นท้องน้ำ

ถิ่นอาศัย : ลำธารและต้นน้ำของแม่น้ำว้าและลุ่มน้ำโขง

สถานภาพ : พบน้อยและมีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์

แขยงหนู แขยงทราย

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Mystus rhegma

วงศ์ : Bagridae

ขนาด : 7-10 ซ.ม.

ลักษณะ : เป็นปลาแขยงที่มีตาโตและหัวโต ปากเล็ก หางเรียวและมีครีบไขมันยาว ลำตัวสีเทาอ่อน มีแถบสีคล้ำพาดกลางลำตัวตามแนวยาวไปถึงโคนหาง ครีบใสสีคล้ำ ท้องสีจาง

อาหาร : แมลงน้ำและสัตว์หน้าดินขนาดเล็ก

ถิ่นอาศัย : แม่น้ำสายหลักและแหล่งน้ำหลาก

สถานภาพ : ใกล้สูญพันธุ์

สายยู หวีเกศ เกด

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ceratoglanis pachynema

วงศ์ : Siluridae

ขนาด : 25-40 ซ.ม.

ลักษณะ : หัวเล็กมีสีแดงเรื่อ ๆ ปากเล็กอยุ่ด้านล่าง มีหนวดสั้นเป็นติ่งใกล้จมูก ตาเล็กมาก ลำตัวแบนข้างมีสีชมพูหรือสีนวล ครีบมีขอบสีคล้ำ ครีบก้นยาวมาก

อาหาร : สัตว์หน้าดิน กุ้งและแมลง

พฤติกรรม : กระดิกหนวดอย่างเร็วในขณะว่ายน้ำ

ถิ่นอาศัย : แม่น้ำสายหลักของลุ่มน้ำบางปะกง

สถานภาพ : ใกล้สูญพันธุ์อย่างวิกฤต

แค้หัวแบน แค้งู

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Bagarius suchus

วงศ์ : Sissoridae

ขนาด : 50-70 ซ.ม.

ลักษณะ : คล้ายปลาแค้ควาย แต่หัวและลำตัวเรียวแบนกว่ามาก สันหลังมีสันเป็นหยัก ลำตัวสีน้ำตาลอมเหลืองหรือเทานวล ข้างลำตัวมีแต้มสีดำใหญ่ 2 แต้ม และมีจุดสีดำหรือคล้ำประทั่วตัว

อาหาร : ปลาและซากสัตว์

พฤติกรรม : คล้ายปลาแค้ควาย แต่พบในบริเวณหน้าดินมากกว่า

ถิ่นอาศัย : แม่น้ำสายหลัก

สถานภาพ : พบไม่บ่อยนัก

หลดม้าลาย

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Macrognathus zebrinus

วงศ์ : Mastacembelidae

ขนาด : 10-20 ซ.ม.

ลักษณะ : คล้ายปลาหลด แต่ลำตัวสีเหลืองอ่อนหรือเทา มีลายบั้งขวางลำตัวแนวเฉียงและตรงสีดำแบบลายม้าลาย หางมีแถบสีคล้ำ 5-6 บั้ง จะงอยปากยาวกว่า

อาหาร : กุ้งขนาดเล็กและแมลงน้ำ

พฤติกรรม : ซุกตามพืชน้ำหรือซอกโพรงโม้หรือใต้ก้อนหิน

ถิ่นอาศัย : ลำธารและหนองบึงของลุ่มน้ำสาละวิน

สถานภาพ : หายาก

ปักเป้าขน

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Monotrete baileyi

วงศ์ : Tetraodontidae

ขนาด : 7-10 ซ.ม.

ลักษณะ : หัวโต ตาเล็กกว่าปลาปักเป้าชนิดอื่นๆ หัวและลำตัวมีติ่งหนังสั้น ๆ ที่แตกปลายตลอด ลำตัวมีสีน้ำตาลแดงหรือสีกากีคล้ำ และมีจุดประสีจาง ครีบหางมีสีน้ำตาลอมเหลืองและมีประสีคล้ำ ปลาที่อยู่ตามแก่งน้ำไหลแรงจะมีติ่งหนังมากกว่า ที่อยู่น้ำไหลช้า

อาหาร : หอยขนาดเล็กและกุ้ง

พฤติกรรม : ไม่ทราบแน่ชัด

ถิ่นอาศัย : แม่น้ำโขงบริเวณที่เป็นแก่งหิน

สถานภาพ : ใกล้สูญพันธุ์