สิ่งมีชีวิตหลากหลายใต้ท้องทะเลลึก

     หลายๆ คนอาจคิดว่าโลกยุคปัจจุบันมีสิ่งมีชีวิตหลงสำรวจอยู่น้อยเต็มที นั่นเป็นความเข้าใจผิด เพราะ ยังมีสิ่งมีชีวิตที่มนุษย์ ยังไม่เคยเห็นอีกมากมาย โดยเฉพาะใต้ท้องทะเลลึก พื้นผิวโลกเป็นมหาสมุทรถึง 70% และมีความลึกโดยเฉลี่ย 4 กิโลเมตร เมื่อเปรียบเทียบกับที่อื่นๆ แล้วใต้ท้องทะเลลึกเป็นบริเวณ ที่หนาวเย็นมืดทึบและมีออกซิเจนน้อย สภาพแวดล้อมจึงเอื้อ ต่อการมีชีวิตน้อยมาก แต่ที่นี่กลับมีสิ่งมีชีวิต ที่หลากหลายและมีรูปลักษณ์แปลกๆ ท้องทะเลลึกมีสิ่งมีชีวิตขนาดใหญ่ ไปจนถึงขนาดเล็ก ตั้งแต่วาฬสเปิร์ม ปลาหมึกยักษ์ อาร์ชิทิวทิส ขนาด 13 เมตร ปลาหมึกยักษ์คอลอสซอล ขนาด 15 เมตร ปลาฉลามสลีปเปอร์ ไปจนกระทั่งถึง ปะการัง ปลาหมึกขนาดเล็ก หนอน และแบคทีเรีย

ปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์นานาชาติกว่า 70 ประเทศ กำลังสำรวจสิ่งมีชีวิตในมหาสมุทร ตั้งแต่ขั้วโลกเหนือ ถึงขั้วโลกใต้      เพื่อทำฐานข้อมูลตามโครงการ "Census of Marine Life" (CoML) ซึ่งเริ่มมาตั้งแต่ปี 2000 การสำรวจสิ่งมีชีวิต ในมหาสมุทรครั้งใหญ่นี้ จะใช้ระยะเวลา 10 ปี เพื่อประเมินและอธิบายความหลากหลาย การกระจายและความอุดมสมบูรณ์ ของสิ่งมีชีวิต ในมหาสมุทร ทั้งในอดีตปัจจุบันและ อนาคต ก้นทะเลลึกมีความลึกลับหลายอย่างที่มนุษย์เพิ่งจะรู้ ไม่น่าเชื่อว่าจะมีสัตว์ทะเล อาศัยอยู่ในบริเวณปล่องน้ำพุร้อน (Hydrothermal vent) (ส่วนใหญ่อยู่ในระดับความลึก 2,100 เมตร) ซึ่งอุดมไปด้วยแร่เหล็กและกำมะถัน ทว่าที่นี่เป็นที่อยู่ของสัตว์หลายชนิด เช่น แบคทีเรีย หอยกาบ ปลารูปร่างประหลาด และ หนอนซึ่งมีลำตัวยาวมากกว่า 2 เมตร สัตว์ขนาดเล็กที่นี่มีประโยชน์ต่อมนุษย์ นักวิทยาศาสตร์หวังว่า จะผลิตยาจากสัตว์เล็กๆ เหล่านี้รวมถึงผลิตภัณฑ์อื่นๆ ด้วย ก้นทะเลลึกยังเป็นแหล่ง ที่อยู่อาศัยของปะการัง เมื่อไม่นานมานี้ นักวิทยาศาสตร์ค้นพบ ปะการังในเขตหนาว ซึ่งอยู่ลึกถึง 6,000 เมตร และมีอุณหภูมิของน้ำเพียง 2 องศาเซลเซียส เท่านั้น ซึ่งต่างจากปะการัง ในเขตร้อนซึ่งอยู่ในน้ำตื้น และ ปัจจุบัน นักวิทยาศาสตร์ ได้พบปะการังน้ำลึก ตั้งแต่ไอร์แลนด์ไปจนกระทั่ง ถึงนิวซีแลนด์ แต่น่าเสียดายมันกำลัง ถูกทำลาย โดยเรือประมงน้ำลึก เมื่อกลางเดือนกรกฎาคม ที่ผ่านมา ได้มีการประชุมนานาชาติ "ชีววิทยาท้องทะเลลึก ครั้งที่ 11 " ที่เมืองเซาธ์แธมตัน สหราชอาณาจักร การประชุมครั้งนี้ นักวิทยาศาสตร์ได้นำเสนอ ภาพสัตว์ใต้ทะเลลึก หลายชนิด ซึ่งสัตว์บางชนิดน่าตื่นตาตื่นใจมาก ดังเช่น

หนอนทะเล (Annelid Worm)
หนอนทะเลเป็นสัตว์ที่อยู่ในไฟลัม แอนเนลิดา (Phylum Annelida) ไฟลัมนี้มีหนอนมากถึง 15,000 สปีซีส์ ที่รู้จักกันดีคือ ไส้เดือนและปลิง ในภาพคือหนอนทะเลหนึ่งใน 120 สปีซีส์ ในจีนัส เนออิส (Nereis) คลาสโพลีคีตา (Polychaeta) นักวิทยาศาสตร์พบมันในบริเวณน้ำพุร้อนก้นทะเล ลักษณะเด่นของหนอนชนิดนี้ คือ รูปร่างหน้าตาที่ประหลาดและดูน่าเกลียดน่ากลัว

ปลาหมึกลูกหมู (Piglet Squid)

ปลาหมึกลูกหมูมีชื่อสามัญว่า Deep Sea Cranchid Squid เป็นปลาหมึกขนาดเล็ก อยู่ในจีนัสเฮลิคอเครนเชีย (Helicocranchia) คลาส เซฟาโลโพดา (Cephalopoda) ไฟลัมมอลลัสกา (Phylum Mollusca) นักวิทยาศาสตร์ คาดว่า มีปลาหมึกลูกหมู ในจีนัสเฮลิคอเครนเชีย ประมาณ 14 สปีซีส์ แต่ปัจจุบันรู้จักกันเพียง 3 สปีซีส์ ในภาพเป็น สปีซีส์ pfefferi ปลาหมึกลูกหมู อาศัยอยู่ใต้ทะลึก ถึง 4,000 เมตร ลักษณะเด่นของมันคือ มีรูปร่างหน้าตา คล้ายการ์ตูน หนวดตั้งตรง บนหัวคล้ายกับผม ซึ่งต่างจากปลาหมึกชนิดอื่นๆ และ มีครีบคล้ายใบพัด ที่ปลายลำตัว

 

ปลาหมึกดัมโบ (Dumbo Octopus)

ปลาหมึกดับโบเป็นปลาหมึกสปีซีส์ สโตทูธีส ไซเทนซิส Stauroteuthis syrte หนึ่งในสองสปีซีส์ ของจีนีส สโตทูทีส (stauroteuth) จีนัสเดียวในแฟมิลี สโตทูไทได (Stauroteuthidae) คลาสเซฟาโลโพดา ไฟลัมมอสลัสกา มัน มีรูปร่างคล้ายระฆัง ลักษณะเด่นคือ มีตุ่มหรือ หน่อจำนวนมาก อยู่ที่หนวดหรือแขน ซึ่งผลิตแสงสว่างได้ และ มีหูคล้ายครีบ อยู่เหนือดวงตา

 

 

 

ปลาหมึกแวมไพร์ (Cirrate Octopod)

ปลาหมึกแวมไพร์เป็นปลาหมึกสปีซีส์ อินเฟอร์นาลิส (Vampyroteuthis infernalis ) ซึ่งหมายถึง "ปลาหมึกแวมไพร์จากนรก" อยู่ในจีนัสแวมไพร์ทูทีส (Vampyroteuthis) แฟมีลี แวมไพร์โรทูไทได (Vampyroteuthidae) คลาสเซฟาโลโพดา ไฟลัมมอสลัสกา ปลาหมึกชนิดนี้อาศัยอยู่ในระดับน้ำ ลึก 300-3,000 เมตร ลักษณะเด่นของมันคือ มีดวงตาสีน้ำเงิน ผิวหนังสีน้ำตาลแดง มีพังผืดเหมือนกระโปรงรอบๆ ขา และมีหูคล้ายครีบเหนือดวงตาเช่นเดียวกับปลาหมึกดัมโบ นอกจากนั้นมันยังมีอวัยวะผลิตแสงสีน้ำเงิน ซึ่งทำให้ศัตรูมองเห็นมันได้ยาก

 

ไซโฟโนฟอร์ (Siphonophore)

ไซโฟโนฟอร์เป็นสัตว์ทะเลในไฟลัมไนเดเรีย (cnidaria) คลาสไฮโดรชัว (Hydrozoa) มันเป็นญาติกับแมงกะพรุน ลักษณะเด่นของมันคือไม่ใช่สัตว์ทะเลที่อยู่เดี่ยวๆ แต่มีโคโลนี (colony) หรือมีสัตว์ทะเลอื่นๆ ในสปีซีส์เดียวกันมาอาศัยรวมกันอยู่ด้วย และยังพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน เช่น ปกป้องโคโลนีจากการโจมตีของศัตรู และรวมกันโจมตีเหยื่อที่มีขนาดใหญ่กว่า ตัวอย่าง ของการอยู่รวมกันเป็นโคโลนี คือ มดและผึ้ง ไซโฟโนฟอร์ที่รู้จักกันดีที่สุดคือ "Portuguese man - of - war " ซึ่งมักเข้าใจผิดว่าเป็นแมงกะพรุน

      การสำรวจใต้ทะเลลึกเริ่มขึ้นตั้งแต่ทศวรรษที่ 1930 โดยยานดำน้ำ ยูเอส โอเชียนโอกราฟเฟอรส์ ซึ่งสามารถดำน้ำได้ลึก 1,000 เมตร ต่อมาในทศวรรษที่ 1960 เครื่องดำน้ำลึกของสวิตเซอร์แลนด์ สามารถดำได้ลึกถึง 11 กิโลเมตร ที่มาริอานัส เทรนช์ (Marianas trench ) ก้นทะเลที่ลึกที่สุดในโลก นอกชายฝั่งฟิลิปปินส์

      ทศวรรษที่ 1990 ญี่ปุ่นพัฒนายานดำน้ำรุ่นใหม่เป็นหุ่นยนต์สำรวจใต้น้ำที่ควบคุมด้วยรีโมท คอนโทรล หุ่นยนต์สำรวจใต้น้ำที่มีชื่อเสียงมากที่สุดคือ "ไคโกะ" ซึ่งสำรวจก้นทะเลที่มาริอานัส เทรนช์ เมื่อปี 1995 แต่สูญหายไป ไคโกะจะถูกทดแทนด้วย "อัลวิน"

     ในปี 2009 ซึ่งจะสามารถสำรวจก้นทะเลได้ครอบคลุมถึง 99% นักวิทยาศาสตร์คาดว่า ยานสำรวจใต้น้ำในอนาคตอันใกล้นี้จะเคลื่อนที่เหมือนเครื่องบินเจ็ท บางชนิดจะเคลื่อนที่ได้เหมือนปลา และนักวิทยาศาสตร์จะสามารถสร้างเครือข่ายหุ่นยนต์สำรวจใต้น้ำรวมทั้งห้อง แล็บอัตโนมัติที่ก้นทะเลลึกได้ด้วย ซึ่งจะทำให้มนุษย์สามารถศึกษาสิ่งมีชีวิตในทะเลลึกได้มากขึ้นกว่าที่เป็น อยู่หลายเท่าตัว ปัจจุบัน นักวิทยาศาสตร์สามารถเก็บตัวอย่างสิ่งมีชีวิตบริเวณก้นทะเลได้เพียง 1% เท่านั้น

 

 

* จาก น.ส.พ.มติชน ฉบับวันที่ 12 สิงหาคม 2549 คอลัมน์ โลกสามมิติ โดย บัณฑิต คงอินทร์
* บทความจาก คุณสายชล : http://www.saveoursea.net/boardsmf/index.php?topic=799.0