เล็บตีนของมันช่วยให้เดินเกาะเพดานได้ ตามันมองเห็นเป็นวงกว้างถึง ๑๘๐ องศา หนวดหรือเสาอากาศของมันก็รับข่าวสารที่คนเรามองไม่เห็นได้นับพัน ๆ ชนิด ปลายหนวดยังใช้แทนค้อนได้อีกด้วย ในช่องท้องมีกระเป๋า มีถุง ที่ใช้เก็บสะสมสารเคมีหลายชนิดไว้ได้ กรามของมันก็ใช้ตัด ใช้หนีบ หรือใช้หยิบจับได้เป็นอย่างดี ท่อทั้งหลายในตัวมัน ประสานกันเป็นเครือข่ายที่ช่วยส่งกลิ่นได้สารพัดชนิด

ทีมเวิร์คของมดยอดเยี่ยมสมกับเป็นแมลงสัตว์ สังคม (social insect) และความเป็นสัตว์สังคมก็ไม่ได้หมายความว่ามดชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงเท่านั้น หากเป็นเพราะพวกมันทำกิจกรรมของรังไปในทิศทางเดียวกัน ไปไหนไปด้วยกัน แบ่งวรรณะ แรงงาน และหน้าที่ระหว่างสมาชิกในกลุ่มอย่างดูมีระบบ แล้วยังมีสมาชิกอย่างน้อยสองรุ่นอาศัยอยู่ในรังเดียวกัน ยิ่งโดยเฉพาะเมื่อพวกมันดูแลน้อง ๆ ภายในรัง ก็เขยิบชั้นเป็นสัตว์สังคมชั้นสูง (eusocial insect) เป็นครอบครัวสุขสันต์แท้ ๆ

ราชินีมดผู้เป็นแม่ของรังเป็นมดที่ไม่ต้องทำงานอะไร นั่ง ๆ นอน ๆ อยู่ติดรังคอยออกไข่ตามจำนวนที่รังต้องการ ลูก ๆ มดงานต่างหากที่เป็นคนคอยปรนนิบัติ เช็ดถูตัว ป้อนอาหารให้
มดลูกทุกตัวในรังล้วนมีบทบาทหน้าที่ทั้งสิ้น
มดลูกตัวเมียที่มีปีกสืบพันธุ์ได้ รับภาระใหญ่ของมวลมดชาติคือการสืบเผ่าพันธุ์ของรังต่อไป
มด ตัวเมียไม่มีปีก เป็นมดงานและเป็นหมัน ทำหน้าที่หาอาหารและดูแลความสงบเรียบร้อยของรัง มดงานบางชนิดออกไข่ได้เหมือนกัน แต่ไข่ไม่ฟักเป็นตัว บางชนิดเป็นสาวหมันตัวใหญ่ บึกบึน เป็นมดทหาร
ส่วนมดตัวผู้ อันเป็นชนกลุ่มน้อย มีไว้ทำหน้าที่สืบพันธุ์
เรียกได้ว่าบ้านนี้มีหญิงเป็นใหญ่ เป็นสังคมหญิงล้วนแท้ ๆ ส่วนตัวผู้มีชีวิตฉาบฉวยเพื่อทำลูกและตายไปเท่านั้น
ถ้า ฉันต้องเกิดเป็นมด ฉันคงไม่อยากเกิดเป็นมดงาน เพราะมันต้องทำงานหลายอย่างเหลือเกิน ตั้งแต่งานทำความสะอาด เลี้ยงดูราชินี ดูแลไข่และตัวอ่อน หาอาหารมาเลี้ยงรัง ฝังศพหรือยกศพออกไปทิ้งข้างนอก ป้องกันตัวเองและรังด้วยอาวุธส่วนตัว สร้างรัง และอื่น ๆ อีกจิปาถะ
มด งานแต่ละวัยทำงานไม่เหมือนกัน งานของมันจะเปลี่ยนไปเรื่อยตามอายุ อาจเป็นเพราะฮอร์โมนและ/หรือการเรียนรู้ที่ทำให้มันเป็นอย่างนั้น งานแรก ๆ ของมดที่เพิ่งออกจากดักแด้กลายเป็นตัวเต็มวัยแล้วเป็นงานภายในรัง เช่น ดูแลราชินี เอาใจใส่และช่วยทำความสะอาดตัวอ่อน พอโตขึ้นหน่อยก็ดูแลดักแด้น้อง ๆ แล้วค่อยเลื่อนฐานะด้วยการเขยิบออกจากศูนย์กลางของรังออกไป จนใกล้ประตู คอยรับเหยื่อและเป็นยามเฝ้า ปีกกล้าขาแข็ง (ที่จริงมดงานไม่มีปีก) เมื่อไหร่ก็ได้ออกไปนอกรัง ทำหน้าที่ป้องกันแหล่งอาหาร ขุดและทำรัง และออกหาอาหารกลับมายังรัง เมื่อใดที่คุณผู้อ่านเห็นมดหาอาหาร แสดงว่าคุณเห็นมดแก่ที่จวนหมดอายุขัยแล้ว
"ถึงวัยที่เขาตาย ก็ตายเลย"

"การเปลี่ยนงานของมดเป็นการเรียนรู้ ตัวอ่อนก็พยายามเรียนรู้จากตัวพี่ หรือตัวแก่ว่า ถ้าหาอาหารจะต้องทำอะไรบ้าง ตัวแก่ก็ถ่ายทอด ซึ่งไม่มีใครบอกได้ชัดเจนว่า เขาสอนกันอย่างไร เท่าที่ผมสังเกตดู เขาพาตัวอ่อนออกไปข้างนอก แต่ไม่ได้ไปไกล ระหว่างนั้น มันน่าจะเป็นการเรียนรู้ของตัวอ่อน มดตัวอ่อนมีสีจางคอยดูแลไข่ ดูแลราชินี ส่วนมดสีเจ้าคือตัวที่ออกไปหาอาหาร น่าจะแข็งแรงพอควร และรู้ตัวเองว่าแข็งแรง จึงออกไปได้ แต่เราคงบอกไม่ได้ว่าจังหวะที่เขารู้คืออะไร"

เมื่อใดที่มดประสบความกลัว ความสุข หรือความโกรธ ฮอร์โมนของมันจะไหลวนไปทั่วกาย แล้วแผ่กระจายออกไปนอกกาย แทรกผ่านเข้าไปในร่างกายของมดตัวอื่นด้วย โดยอาศัยเฟโร ฮอร์โมน หรือเฟโรโมนนี้เอง มดนับล้าน ๆ ตัวจะร้องอุทาน หรือร้องไห้ไปพร้อม ๆ กัน การได้รับรู้สิ่งที่ผู้อื่นประสบ และให้ผู้อื่นได้รับรู้ทุกสิ่งที่ตัวเรารู้สึกด้วย คงเป็นความรู้สึกประหลาดล้ำทีเดียว

การที่มดแต่ละตัวขย้อนอาหารจากกระเพาะ "สังคม" ถ่ายเทผ่านปากสู่ปาก (Trophallaxi) ให้เพื่อนที่หิวโซนั้น ก็เป็นดังการหมุนเวียนของเลือดและน้ำเหลือง
ราชินีเป็นอวัยวะเพศ สำหรับสืบพันธุ์และควบคุมจำนวนประชากรของรังในฐานะ "ผู้ให้กำเนิดทุกกายใจของมวลมด" เป็นสมองควบคุมทิศทางของรัง และเป็นชีวิตของรัง
นครมดที่มีราชินีครองราชย์อยู่ตัวเดียว เมื่อใดที่ราชินีตายลง เมื่อนั้นหมายถึงกาลอวสานของมดทั้งรัง
รัง จะ "กลายเป็นรังร้าง เพราะมดงานธรรมดาจะกระจัดกระจายไปที่อื่นเหมือนแตกทัพ โดนแมลงตัวอื่นกินไปหมด เพราะไม่มีใครบัญชาการ เหมือนบ้านแตกสาแหรกขาด ถ้ามองว่ารังมดเป็นซูเปอร์ออร์กานิซึม ก็ถือว่าสติแตก เพราะมันมีสมองเป็นราชินี"

สหพันธ์มด – การรวมกันของนครมดที่มีชาติพันธุ์เดียวกัน โดยเฉลี่ย สหพันธ์มดแดงป่าสนแต่ละแห่งประกอบด้วยรังมด ๙๐ รัง ครอบคลุมเนื้อที่ ๖ เฮคตาร์ มีรอยทางเดินเห็นเป็นแนว ๗.๕ กิโลเมตร และเส้นทางประกลิ่น ๔๐ กิโลเมตร