ประเพณีเลี้ยงดง และพิธีบวงสรวงปู่แสะ ย่าแสะ

ในสังคมชนบทบ้านนอกมักมีประเพณีและวัฒนธรรมที่แตกต่างจากคนในเมืองโดยเฉพาะความเชื่อเรื่องผี
หรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประเพณีเลี้ยงผี แสดงให้เห็นถึงการรู้จักตอบแทนผู้มีพระคุณ คือ
ปู่ย่าตายาย ทำให้ลูกหลานมีที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ
ทั้ง นี้เพื่อความเป็นสิริมงคลกับชีวิตตามความเชื่อที่ว่าหากได้ทำแล้วจะทำ ให้ชีวิตอยู่เย็นเป็นสุขไม่มีโรคภัยไม่มีเคราะห์กรรมทั้งตนเองและครอบครัว ตลอดจนชุมชนด้วย
นอกจากความเชื่อดังกล่าวการเลี้ยงผียังเป็นการสร้างความสามัคคีระหว่างญาติพี่น้องและชุมชนอีกด้วย
ประเพณีหรือวัฒนธรรมในแต่ละถิ่นจึงแตกต่างกันออกไป

ทุกช่วงเดือนพฤษภาคมของทุกปีบริเวณหน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติ
ดอยสุเทพ-ปุย ที่ 4 เชิงดอยคำด้านทิศตะวันตก หมู่ 3 บ้านป่าจี้ ต.แม่ เหียะ
อ.เมือง จ.เชียงใหม่ จะมีชาวบ้านใน ต.แม่ เหียะ และชาวเชียงใหม่
หลายร้อยคนได้มารวมตัวกัน เพื่อทำพิธีเลี้ยงดงปู่แสะย่าแสะ
ก่อนพิธีจะเริ่มขึ้นมีการเตรียมจัดหาร่างทรง และ กระบือดำหรือควาย
และจัดซื้อข้าวของบางส่วนสำหรับใช้ในการประกอบพิธีกรรมใน “ประเพณีเลี้ยงดง”
ซึ่งเป็นประเพณีที่ชาวบ้านต้องฆ่าควายเพื่อถวายให้ผียักษ์ 2 ตน คือ ผีปู่แสะ และ
ย่าแสะ เพราะเชื่อกันว่าเป็นผู้ปกป้องคุ้มครองชาวบ้านให้อยู่ดีกินดี
ฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาล หากปีไหนไม่ฆ่าควายเซ่นผี เชื่อว่าจะทำให้เกิด โรคระบาด
และเกิด ทุกข์ภัย ขึ้นได้ โดยได้จัดหากระบือดำหรือควาย ที่จะนำมาฆ่าถวายผีดง
(ผีปู่แสะย่าแสะ)
มาเตรียมไว้ก่อนจากนั้นก็ต้องนำมาเลี้ยงดูให้อิ่มหนำสำราญก่อนการเข้าพิธี
ส่วนของเซ่นและเครื่องบูชาอื่น ๆ ก็มีผลไม้ต่าง ๆ สุรา
เป็นต้น

โดยขั้นตอนของพิธีเริ่มจากการนำ ควายดำตัวผู้
ที่มีลักษณะเขายาวเท่าหู จะถูกพามาเชือดที่บริเวณลานโล่ง ซึ่งชาวบ้านเรียกว่า “ดง”
จากนั้นจะมีการ แห่ผ้าบด ผ้าซึ่งเป็นภาพของพระพุทธเจ้า ปางห้ามญาติ
อายุเก่าแก่ประมาณ 100 ปีเข้ามาที่ดง เพื่อเป็นตัวแทนของพระพุทธเจ้า
จากนั้นจะมีผู้เฒ่าผู้แก่เชิญวิญญาณผีปู่แสะย่าแสะ และเหล่าบรรดา ลูก ๆ อีก 32
ตนมาเข้าร่างทรงเพื่อให้มารับสิ่งของเครื่องเซ่นที่ลูกหลานเตรียมไว้ในพิธี
ซึ่งไม่เปิดเผยชื่อสลับกับเสียงพระสวด
เมื่อผีปู่แสะและผีย่าแสะเข้าร่างทรงพร้อมด้วยบริวารแล้ว
ผีทั้งหมดก็จะมากินเครื่องเซ่นที่เตรียมไว้โดยเฉพาะ เนื้อควาย และ เลือดสด
ของควายที่เชือดกลางพิธี
มากัดกินอย่างอร่อยท่ามกลางสายตาผู้มาร่วมงานในพิธีนับร้อยคน รวมของเซ่นอื่น ๆ
อีกหลายอย่างในคราวเดียวกันด้วย
ร่างทรงจะกินจนอิ่มแล้วจะออกจากร่างไปถือว่าเป็นเสร็จพิธี

พิธีเลี้ยงดงปู่แสะย่าแสะนี้ชาวอำเภอ
หางดง จ.เชียงใหม่ ปฏิบัติกันมานานร่วมร้อยปีติดต่อกันมาแล้ว
เพราะเป็นความเชื่อถือว่าหากผู้ใดได้เข้าร่วมพิธีแล้วจะรอดพ้นจากภัยพิบัติทั้งปวง
ไม่ป่วย ไม่เจ็บ ไม่ไข้
นอกจากตัวเองจะมีความสุขในชีวิตแล้วชุมชนที่ตั้งอยู่โดยรอบจะมีความสงบสุขไป ด้วยไม่มีภัยพิบัติหรือโรคระบาดเพราะได้เลี้ยงหรือ
ให้ทานกับผีปู่แสะย่าแสะซึ่งเป็นผียักษ์ที่ปกปักรักษาพื้นที่แห่งนี้อยู่
ทั้งหมดเป็นความเชื่อของชาวบ้านในชุมชน
จึงมีพิธีนี้ทำสืบต่อกันมานานร่วมร้อยกว่าปีแล้ว
หากมองย้อนภาพของความเป็นจริงทั้งหมดคือความเชื่อของชาวบ้านเท่านั้น
แต่หากจะมองให้ลึกแล้วสิ่งที่ได้คือความสามัคคีที่เกิดขึ้นในชุมชนที่สำคัญที่สุดคือความสบายใจของชาวบ้านหากใจสบาย
กายก็จะสบายตามมาความสงบสุขของชีวิตย่อมเกิดขึ้นสุขกายสบายใจแค่นี้ก็เพียงพอแล้วสำหรับการดำรงชีวิตในยุคนี้ครับ.