ถูกใช้งานหนัก...เหนื่อยนักพักไม่ได้
ตื่นแต่ดึกลุกไป...เจ้าของใช้ทำงาน

เข้านาเมื่อใด...ผูกจูงไถลากคราด
อดทนอย่างประหลาด...ไม่พลาดรอยใด

อดทนทำนา...ขยันช่วยชาวนาไทย
เหนื่อยท้อไม่เท่าใด...ขอเพียงได้ช่วยแรงงาน

แม้ยามป่วยไข้...ไม่สบายอดทนเพื่อสาน
ทุกข์สุขแรงงาน...สู้สานท้องทุ่งถิ่นไทย

 

ควาย



บางคนเรียกควายว่า กระบือ เข้าใจว่ากระบือ เป็นคำต่างประเทศ ภาษาเขมรเรียกควายว่า กระบือหรือกระบาย ชาวฟิลิปปินส์เรียกกระบือว่า คาราบาว และชาวมาเลเซียและอินโดนิเซียเรียกว่า เคอรเบา

ควายไทยมีขนาดใหญ่กว่าวัวประมาณสองเท่า ควายตัวผู้โตเต็มที่มีน้ำหนักเฉลี่ย ๖๐๐ - ๖๕๐ กิโลกรัม ควายตัวเมียโตเต็มที่มีน้ำหนักเฉลี่ย ๔๐๐-๕๐๐ กิโลกรัม ควายมีลำตัวใหญ่ กว้างและลึก มีท้องกางโต แสดงให้เห็นความจุ ท้องย้อย บั้นท้ายลาด ขายาว มีกระดูกใหญ่ หัวมีขนาดเล็กเมื่อเทียบกับขนาดตัว ทั้งตัวผู้และตัวเมียมีเขายาวโค้งงองุ้มเข้าหากันไปด้านหลัง เขาควายมีรูปร่างแบน ปลายเขาเรียวแหลม มองดูน่ากลัว ควาย ไทยมีสองสี คือ ควายสีเทาหรือดำ และควายเผือกซึ่งมีสีขาว

ควายมีต่อมเหงื่อน้อยกว่าวัว จึงถ่ายเทความร้อนออกจากร่างกายได้ไม่ดีเท่าวัว เวลาอากาศร้อน ควายชอบนอนแช่ปลักโคลน เพื่อเป็นการผ่อนคลายความร้อนของร่างกาย ถ้าควายโดนอากาศร้อนนาน ๆ จะแสดงอารมณ์หงุดหงิด เปลี่ยวและดุร้าย จนอาจทำร้ายผู้เข้าใกล้ได้หากไม่ระมัดระวัง ควายมักใช้เขาอันยาวโง้งเหวี่ยงแทงเสยไปด้านหลังด้วยความแรง แต่โดยทั่วไป ควายเป็นสัตว์เลี้ยงที่เชื่องและเชื่อฟังผู้เลี้ยง จึงฝึกใช้งานได้ง่าย

ลูกควายแรกเกิดมีน้ำหนักประมาณ ๒๕-๓๕ กิโลกรัม ตัวผู้โตกว่าตัวเมีย แม่ควายให้นมพอเลี้ยงลูก นมควายมีไขมันสูง ๗-๙ เปอร์เซ็นต์ สูงกว่านมวัวซึ่งมีไขมันเพียง ๓-๔ เปอร์เซ็นต์ แม่ควายเลี้ยงลูกเก่ง ลูกควายจะดูดนมไปจนกว่าแม่จะหยุดให้นม จึงเริ่มรู้จักเล็มหญ้ากินเอง ควายสาวมีอายุผสมพันธุ์ได้ตั้งแต่ ๒-๓ ปีขึ้นไป มักพบบ่อย ๆ ว่า ควายตัวเมียให้ลูกควาย ตัวแรกเมื่ออายุ ๔-๕ ปี แม่ควายอาจให้ลูกได้ถึง ๑๐ ตัวตลอดชีวิต แต่จะให้ลูกที่แข็งแรงที่สุดเมื่อแม่ควายมีอายุระหว่าง ๘-๙ ปี ซึ่งควรให้ลูกเป็นตัวที่ ๔ หรือ ๕ แม่ควายที่ได้รับอาหารและการเลี้ยงดูดี อาจให้ลูกปีละตัว แต่โดยทั่วไปจะให้ลูกสองตัวในสามปี ควายตัวผู้เริ่มใช้ผสมพันธุ์ตั้งแต่อายุ ๓ ปีขึ้นไป

แม่ควายจะตกไข่ และแสดงอาการเป็นสัดครั้งหนึ่งในรอบ ๒๒ วัน เมื่อทำการผสมพันธุ์ระยะนี้ แม่ควายจะตั้งท้อง เวลาอุ้มท้องของแม่ควายนานประมาณ ๓๑๐ วัน แต่ช่วงการตกลูกหนึ่งตัว อาจกินระยะหนึ่งปีครึ่งขึ้นไป ควายตัวผู้หนึ่งตัว ควรคุมฝูงตัวเมียเพื่อผสมพันธุ์ประมาณ ๓๐-๔๐ ตัว ต่อหนึ่งฤดูผสมพันธุ์

ควายที่ถูกฆ่าและชำแหละแต่งซากเรียบร้อยแล้ว น้ำหนักซากประมาณ ๔๕-๕๐ เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักก่อนฆ่า เนื้อควายมีมัดกล้ามเนื้อค่อนข้างใหญ่ จึงดูหยาบกว่าเนื้อวัว เนื้อควายมีสีคล้ำกว่าเนื้อวัว ซึ่งคุณภาพของเนื้อจะไม่แตกต่างกัน หากวัวและควายได้รับอาหารและการเลี้ยงดูเหมือน ๆ กัน

ควายงานจะเริ่มถูกใช้งานเมื่ออายุ ๓ ปีขึ้นไป ควายงานเป็นควายตอนแล้ว ส่วนใหญ่จะถูกตอนเมื่ออายุประมาณ ๓ ปี การตอนใช้วิธีทุบอัณฑะจนแหลก ควายจะหมดสมรรถภาพทางเพศและเชื่องกว่าควายที่ยังไม่ตอน ควายงานมีช่วงอายุการทำงานนาน ๑๒-๑๔ ปี ควายหนึ่งตัวไถนาได้วันละประมาณครึ่งไร่หรือสองงาน แต่ถ้าใช้เทียมไถคู่กัน จะไถนาได้วันละประมาณหนึ่งไร่กับหนึ่งงาน ซึ่งดีกว่าเทียมไถเดี่ยว ตารางที่ ๑๑ แสดงรายละเอียดการใช้ควายทำงานในบางท้องถิ่นของเมืองไทย โดยสรุปอาจกล่าวได้ว่า ควายทำงานปีละประมาณ ๔ เดือน ทำงานวันละ ๕ ชั่วโมง ควายหนึ่งตัวใช้ไถนาเฉลี่ยปีละ ๑๐ ไร่ ชาวนาเลี้ยงควายไว้ใช้งานรายละ ๒ ตัว ฤดูการทำงานของควาย คือ ฤดูทำนา เริ่มตั้งแต่เดือนมิถุนายน-สิงหาคม ในระยะนี้งานชุกควายต้องทำงานหนักมาก

 

*******************************