ข้อมูลจากสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ เล่มที่ 8 ชุดอวัยวะรับความรู้สึกพิเศษ โดย นายแพทย์วิเชียร ดิลกสัมพันธ์ และ นายแพทย์ชูศักดิ์ เวชแพศย์ มาตอบ

น้ำตาผลิตขึ้นเมื่อคนร้องไห้ คือ สารคัดหลั่งที่มีหน้าที่หล่อเลี้ยงดวงตาให้ชุ่มชื้นอยู่เสมอ โดยหลั่งมาจากต่อมน้ำตา หนังตา และเยื่อบุตา ตลอดเวลาในปริมาณที่น้อยมากจนเราไม่ทันรู้สึกตัว

แต่เมื่อเวลาที่เกิดอารมณ์ดีใจ เสียใจ หรือมีสิ่งแปลกปลอมทำให้ระคายเคืองตา น้ำที่เราเรียกว่าน้ำตานี้จะหลั่งมาจากต่อมน้ำตาในปริมาณมากพอให้เห็นได้

น้ำตาประกอบด้วยน้ำและสารต่างๆ ที่เป็นเหมือนอาหารให้เซลล์ผิวดวงตาแข็งแรง เช่น ออกซิเจน ซึ่งโดยปกติ กระจกตา เป็นอวัยวะที่ไม่มีเลือดมาหล่อเลี้ยงเหมือนกล้ามเนื้อส่วนอื่นๆ มันจึงต้องการออกซิเจนจากอากาศและน้ำตาเป็นหลัก นอกจากนี้ น้ำตายังมีสารอิเล็กโทรไลต์ (electrolyte) และวิตามินต่างๆ เช่น วิตามินเอ วิตามินอี มีสารต้านจุลชีพ (antimicrobial) และสารต้านอนุมูลอิสระ (anti-oxidant) ที่จำเป็นต่อการคงสภาพของผิวดวงตา

ในเวลาปกติ น้ำตาสร้างมาจากต่อมน้ำตา ต่อมภายในเยื่อบุตา ต่อมบริเวณโคนขนตา และต่อมภายในหนังตา แต่ละต่อมสร้างน้ำตาต่างชนิดกัน โดยเรียงเป็น 3 ชั้น ชั้นนอกเป็นชั้นไขมัน ชั้นกลางเป็นน้ำ และชั้นที่ชิดผิวตาเป็นชั้นเมือก น้ำตาจะหายไปโดยการระเหยร้อยละ 20 ที่เหลือจะไหลลงท่อบริเวณหัวตาลงสู่คอและจมูก

ตำแหน่งของต่อมน้ำตาอยู่ในเบ้าตาตรงมุมบนหัวตาไปถึงมุมหางตา มีท่อเล็กๆ ประมาณ 3-9 ท่อ เปิดสู่รอยพับบนเยื่อบุตา ทำให้ตาชุ่มชื้นอยู่เสมอ ช่วยชะล้างฝุ่นละอองและสิ่งแปลกปลอมที่เข้าตา ส่วนหลอดน้ำตา เป็นหลอดเล็กๆ อยู่ในเปลือกตาบนและล่างตรงมุมหัวตา หลอดน้ำตายาวประมาณ 10 มิลลิเมตร ทอดไปสู่ถุงน้ำตาจึงเป็นทางระบายน้ำตาด้านหน้าของลูกตาไปสู่ถุงน้ำตา และถุงน้ำตา อยู่หลังผิวหนังบริเวณระหว่างมุมหัวตาของเปลือกตากับดั้งจมูก มีท่อยาวประมาณ 18 มิลลิเมตร กว้าง 3-4 มิลลิเมตร เปิดสู่ช่องจมูกส่วนหน้า

เวลาที่เราร้องไห้ ต่อมน้ำตาจะหลั่งน้ำตาออกมามากมาย ซึ่งบางส่วนล้นผ่านหลอดน้ำตา ถุงน้ำตา ไปสู่โพรงจมูกรวมกันเป็นขี้มูก

เรียกว่า "น้ำหูน้ำตาไหล" นั่นเอง