หม้อห้อม (ม่อฮ่อม) ยุคใหม่
หม้อห้อม ยุคใหม่
ขอเชิญชม ผ้าหม้อห้อมเมืองเหนือ
หม้อห้อม หรือ ม่อฮ่อม คือ เสื้อผ้าที่ทำจากผ้าฝ้าย มีสีน้ำเงินเข้ม ที่ได้จากการย้อมด้วยต้นห้อมในหม้อดิน จึงเรียกว่า "หม้อห้อม" แต่ภายหลังเขียนเพี้ยนเป็น "ม่อฮ่อม" หรือ "ม่อห้อม"
เสื้อหม้อห้อม จัดเป็นเครื่องแต่งกายพื้นบ้านประจำท้องถิ่นของชาวไทยทางภาคเหนือ, คนจีนในภาคใต้, และคนลาว เช่น คนไทยล้านนาในหลายจังหวัดทางภาคเหนือ คนไทลื้อในสิบสองปันนาประเทศจีน และ คนลาวในประเทศลาว
เราจะไม่ค่อยเห็นคนไทยใน ภาคกลาง ภาคอีสาน หรือภาคใต้ สวมเสื้อหม้อห้อม ทำนองเดียวกับเราจะไม่ค่อยเห็นผู้หญิงทางภาคเหนือ ภาคกลาง หรือภาคอีสาน สวมผ้าถุงปาเต๊ะหรือผ้าบาติก แบบผู้หญิงทางภาคใต้ เพราะเป็นลักษณะเครื่องแต่งกายพื้นบ้านประจำท้องถิ่นภาคใต้
น้ำที่ใช้ย้อมผ้าหม้อห้อม ได้มา จากการนำต้นห้อมมาหมักในน้ำ จนใบห้อมเน่า ซึ่งจะได้น้ำสีเขียวไข่กา มีกลิ่นเหม็น จากนั้นนำใบห้อมที่เน่าแล้วทิ้งออกไป และนำใบห้อมชุดใหม่ มาหมักในน้ำสีเขียวไข่กาที่มีกลิ่นเหม็นเดิม จนเน่าเหม็นเข้มข้นยิ่งขึ้นไปอีก
ตอนนี้น้ำที่ได้จะเปลี่ยน เป็นน้ำห้อมสีฟ้า จากนั้นก็กรองนำกากห้อมในหม้อทิ้งไป เหลือไว้แต่น้ำห้อมสีฟ้า
นำน้ำห้อมสีฟ้าที่ได้ ไปหมักกับปูนขาว กวนจนขึ้นฟอง เมื่อน้ำที่กวนทำปฏิกิริยากับอากาศ จะได้น้ำห้อมสีน้ำเงินเข้มหรือสีคราม
แล้วจะกรองเอาแต่น้ำ สีน้ำเงินเข้มหรือสีครามใส่ลงในหม้อดินใบใหญ่ เรียกหม้อนี้ว่า ‘หม้อห้อม’
การ ย้อมผ้าฝ้ายผืน หรือย้อมเส้นด้ายของฝ้าย ให้เป็นสีหม้อห้อม จะต้องย้อมหลายๆ ครั้ง โดยมีการผสมขมิ้น ผสมฝักส้มป่อยเผาหรือน้ำมะขามเปียก ผสมน้ำด่างที่ได้จากการเกรอะขี้เถ้า และผสมเหล้าป่าลงไปด้วย
โดย ทั่วไป จะย้อมวันละสองครั้ง เช้า เย็น จำนวนรวมสามวัน แต่บางแห่งที่มีความพิถีพิถันกับการทำผ้าหม้อห้อมมาก ก็จะย้อมวันละสองครั้ง เช้า เย็น จำนวนรวมห้าวัน
ผ้าหม้อห้อม เมื่อใช้งานไปนานๆ สีจะซีดลงเองตามปกติธรรมชาติ แต่บางคนจะชอบผ้าหม้อห้อมสีซีด เพราะเมื่อผ้าหม้อห้อมเก่า ผ้าจะสีไม่ตก
แต่ สำหรับคนสมัยก่อน รุ่นคุณพ่อคุณแม่ คุณปู่คุณย่า ท่านจะนำผ้าหม้อห้อมสีซีดกลับมาย้อมใหม่ (ย้อมด้วยตนเอง) ผ้าหม้อห้อมที่ย้อมจากใบห้อมอันเป็นสีธรรมชาตินี้ จะแตกต่างจากผ้าสีครามที่ได้จากการย้อมด้วยสีสังเคราะห์ทางเคมีในยุค ปัจจุบัน ซึ่งสีจะไม่ซีด แม้จะผ่านการซักล้างหลายๆครั้ง
อย่าง ไรก็ตาม แม้การย้อมสีโดยวัสดุธรรมชาติแล้วมีสีตกเช่นนี้ แต่ประชาชนในประเทศญี่ปุ่น และประเทศทางแถบยุโรปหลายประเทศ เขาจะเห็นคุณค่าของการไม่ทำลายธรรมชาติ ไม่ทิ้งสารเคมีลงสู่ทางไหลของน้ำลงสู่แม่น้ำลำคลอง สู่พื้นผิวดิน เขาจะนิยมผ้าผืนและผ้าที่ตัดเย็บแล้วจากการย้อมผืนผ้าหรือเส้นด้ายจากวัสดุ ธรรมชาติมากกว่า
เช่น ย้อมจากสีของเปลือกมังคุด ย้อมจากสีของขมิ้น ย้อมจากสีของดอกอัญชัน ย้อมจากสีของใบไม้ เป็นต้น
ปัจจุบันหมู่บ้านหลายหมู่บ้านในภาคอีสานได้รับการติดต่อจากทางประเทศญี่ปุ่น ให้ทำผ้าผืนที่ย้อมสีด้วยวัสดุธรรมชาติ ตามขั้นตอนที่ผู้ว่าจ้างจากประเทศญี่ปุ่นมาชี้แนะ แล้วเขาทำสัญญารับซื้อผ้าผืนเหล่านี้ทั้งหมด คาดว่าทางผู้ว่าจ้างจะนำผ้าผืนเหล่านี้ไปตัดเย็บเป็นเสื้อผ้าตามแฟชั่นของ ญี่ปุ่น โดยการเน้นการโฆษณาเสื้อผ้าย้อมสีโยธรรมชาติ
รูปภาพด้านล่างจากการนำผ้าหม้อห้อม มาออกแบบตัดเย็บเป็นรูปลักษณ์ใหม่ๆ ออกแบบขึ้นโดยกรมส่งเสริมอุตสาหกรรม เพื่อเป็นแนวทางให้เอกชนไม่ว่าบริษัทใหญ่ หรือ SME’s ขนาดเล็ก สามารถนำไปคิดสร้างสรรค์เพื่อทำเป็นธุรกิจที่แตกต่างออกไปจากการตัดเย็บเป็น เสื้อหม้อห้อมที่ทุกคนเคยเห็นจนเจนตา
หวัง จะให้ ผู้ว่าราชการจังหวัดในภาคเหนือ ส.ส.และส.จ.ในภาคเหนือ นายแพทย์ ครูใหญ่ นักธนาคาร นักธุรกิจ ดารา และนักร้องหญิงชายในภาคเหนือ ช่วยกันรณรงค์สวมชุดหม้อห้อม และใช้เครื่องใช้ที่ผลิตขึ้นมาจากบางส่วนที่เป็นผ้าหม้อห้อม ซึ่งคงจะได้มีการประยุกต์ออกมาอย่างทันสมัยในโอกาสต่อไป
จริงอยู่ แม้ว่าสีของผ้าหม้อห้อม เป็นสีธรรมชาติซึ่งสีจะตก แต่ก็สามารถปรับปรุงย้อมใหม่ได้ หรือยังคงใช้แบบสีอ่อนซีด ก็ไม่น่าเสียหายอะไร เพราะเป็นความซีดแต่ก็ยังสะอาดรีดเรียบ เพื่อเป็นการสร้างเอกลักษณ์ประจำท้องถิ่นภาคพื้นลานนา และเป็นการไม่ทำลายธรรมชาติโดยการทิ้งสารเคมีลงสู่แม่น้ำลำคลองและลงสู่พื้น ดิน
จึงขอเชิญชวนนักธุรกิจผู้สร้างผลงาน เสื้อ ผ้า ของใช้ และอื่นๆ เริ่มคิดสร้างสรรค์ผลงานจากผ้าหม้อห้อมกันเถิด หากผลงานออกมา เท่ห์ สวย แปลก อย่ากลัวเลยว่า จะขายไม่ออก มีคนไทยจำนวนไม่น้อยที่พร้อมจะสนับสนุน และมีสำนึกที่ดีต่อธรรมชาติ ไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าชาวญี่ปุ่นและชาวยุโรปเลย
01. หมอนกอดเล่น
10. ย่ามสะพาย
Messenger56
