https://www.yaklai.com/lifestyle/

'ระหัดวิดน้ำ' หนึ่งในสิ่งประดิษฐ์ของ 'จีน' ที่แพร่ไปทั่วโลก

หนึ่งในสิ่งประดิษฐ์อันยิ่งใหญ่ที่แพร่กระจายจากจีนสู่ทั่วโลก จนผู้คนไม่ทราบถึงต้นกำเนิดที่แท้จริง นั่นคือ “ระหัดวิดน้ำ” ที่มีใบระหัดสี่เหลี่ยม โดยเครื่องจะประกอบไปด้วยกงล้อซึ่งติดใบระหัดเป็นแผ่นสี่เหลี่ยมหมุนได้ สามารถใช้ดันน้ำ ดิน หรือทรายได้

นอกจากนี้ระหัดวิดน้ำยังสามารถชักน้ำจากที่ต่ำ ขึ้นสู่ที่สูงได้ในปริมาณมหาศาล โดยมุมเอียงที่ให้ประสิทธิภาพสูงสุดที่สามารถวางรางได้คือประมาณ 24 องศา ดังนั้น ความสูงที่ระหัดน้ำหนึ่งเครื่องสามารถชักน้ำขึ้นไปได้จะอยู่ที่ประมาณ 15 ฟุต ทั้งนี้ก็ขึ้นอยู่กับความพอดีของขนาดใบระหัดที่จะไม่ทำให้น้ำรั่ว และความทนทานของตัวระหัดวิดน้ำ

ช่วงยุคกลางในประเทศจีน ระหัดวิดน้ำนี้จะถูกนำไปใช้ในการขนดินหรือทราย แทนที่จะใช้ชักน้ำเพียงอย่างเดียว จึงเรียกได้ว่าเครื่องนี้เป็นเครื่องลำเลียงเครื่องแรก แต่เราไม่ทราบแน่ชัดว่าใครเป็นผู้คิดค้นระหัดวิดน้ำและคิดค้นขึ้นเมื่อไหร่ แม้ว่ามันจะมีมาหลายศตวรรษก่อนหน้า แต่เราก็พอจะประมาณการได้ว่าเครื่องนี้ถือกำเนิดเมื่อศตวรรษที่ 1 โดยมี นักปราชญ์หวังชง กล่าวถึงการปรากฏตัวของมันประมาณปี 80 ในหนังสือของเขาเอง

ระหัดวิดน้ำบรรลุรูปแบบมาตรฐานในประเทศจีนเมื่อปี 828 และถูกนำไปใช้ในงานวิศวกรรมโยธาและใช้สูบน้ำออกจากพื้นที่ทุกรูปแบบรวมทั้งการชลประทานและการจ่ายน้ำดื่ม ผลลัพธ์เป็นที่น่าประทับใจ จนในที่สุด ผู้สูงศักดิ์และทูตผู้มาเยือนจากดินแดนเพื่อนบ้านก็นำไปใช้ในประเทศของตนในยุคกลาง เกาหลีและเวียดนาม แปลงโฉมการเกษตรและการชลประทานด้วยวิธีนี้ ในปี 1221

นอกจากนี้ระหัดวิดน้ำใบระหัดสี่เหลี่ยมเครื่องแรกในยุโรปสร้างขึ้นมาในศตวรรษที่ 16 ซึ่งลอกแบบมาจากของจีนโดยตรง ในช่วงท้ายศตวรรษถัดมา กองทัพเรืออังกฤษได้ลอกแบบจากเรือสำเภาจีนเพื่อใช้เป็นเครื่องสูบน้ำท้องเรือ ระหัดวิดน้ำนำเข้าไปในอเมริกาโดยชาวดัตช์ชื่อ เอ. อี. ฟาน บราม เฮาค์เคสท์ เขาบอกว่าพวกมัน ‘ได้รับการพิสูจน์แล้วว่าเปี่ยมประโยชน์อย่างมหาศาล’ และมีการดัดแปลงไปใช้ในรูปแบบของสายพานลำเลียงในศตวรรษที่ 18 โดย โอลิเวอร์อีวานส์ เพื่อการโม่แป้ง ซึ่งนำไปสู่การพัฒนาโรงเก็บเมล็ดพืชสมัยใหม่

เรือขุดศตวรรษที่ 16 ของชาวยุโรป ที่ใช้ถังตักแทนใบระหัดเป็นบรรพบุรุษของเครื่องระบายน้ำด้วยสายพานลำเลียง ที่ใช้ในการทำเหมืองและงานขุดสำรวจสมัยใหม่ และเมื่อไม่นานมานี้ในปี 1938 ระหัดวิดน้ำแบบดั้งเดิมจากจีนถูกนำไปใช้ในอเมริกาอีกครั้ง เพื่อสูบน้ำเค็มตกผลึกจากทะเลสาบเกรตซอลต์เลกในรัฐยูท่าห์

ขอบคุณข้อมูลจาก : หนังสือต้นกำเนิด 100 สิ่งแรกของโลก