นางในกินอะไรกัน – อาหารของนางในสมัยราชวงศ์ชิง

บทความโดย คุณ han_bing,reurnthai.com

การเป็นนางในสมัยนั้นแม้ชีวิตอาจจะขาดความรักความอบอุ่น แบบชีวิตคนธรรมดาที่อยู่กันแค่ ๒ สามีภรรยา (หรือมากกว่านั้นแค่ก็ไม่ค่อยจะเกิน ๑๐ - ๒๐ ถ้าสามีรวยและเจ้าชู้) แต่สิ่งหนึ่งที่นางในจะไม่ขาดเลยคือปัจจัยสี่ที่จะมาอย่างถล่มทลาย คล้ายจะเพื่อทดแทนความว่างเปล่าในชีวิต

นางในที่เข้ามาประจำอยู่ในวังนั้นตั้งแต่ยศสูงส่งคือพระพันปีหลวง ยันต่ำสุดคือนางข้าหลวงตัวน้อย ล้วนแต่ได้รับเงินปีกันโดยทั่วหน้า ยิ่งถ้าบุญพาวาสนาส่งให้อายุยืนกว่าฮ่องเต้ เพื่อเป็นพระสนมในรัชกาลก่อนปุ๊บ เงินปีก็จะเพิ่มขึ้นปั๊บ อาทิ พระสนมชั้นสูงตำแหน่งฮวงกุ๊ยเฟย เมื่อได้เป็นพระสนมรัชกาลก่อน จากเงินปีที่ได้ปีละ ๘๐๐ ตำลึงเงิน ก็กลายเป็น ๑๘๐๐ ตำลึงทองทันที หรือถ้าไม่ได้ขึ้นสองเท่า ก็จะได้เพิ่มจากเดิมประมาณ ๒๐๐ - ๕๐๐ ตำลึงเงิน

นอกจากเงินนี้แล้วไซร้ ของอื่นๆที่ตามมาก็ยังมีอีกมากมาย ได้แก้เสื้อผ้า เครื่องใช้ อาหาร ทั้งหมดนี้พึงสังวรว่าไม่เกี่ยวกับเงินที่ได้รับประจำปี พูดง่ายๆคือ เงินที่ได้ไม่ต้องใช้เพื่อดำรงชีวิต เพราะว่าในวังจะมีปัจจัยสี่ให้อย่างสมบูรณ์ ถือ เป็นสิทธิที่จะได้เมื่อเป็นนางใน อาทิ แต่ละคนจะได้ส่วนแบ่งจำนวนผ้ามาในแต่ละฤดู ผ้ากองพะเนินะจะถูกส่งมาให้เลือก แล้วจะมีช่างตัดให้ เครื่องใช้ในชีวิตก็มีการกำหนดไว้ว่าจะได้เท่าไรต่อคน อาหารก็เช่นกัน กำหนดไว้เลยว่าแต่ละวันจะได้อาหารปริมาณเท่าไร และมีการปรุงให้เสร็จ นางในมีหน้าที่นั่งกินอย่างเดียวเท่านั้นไม่ต้องจ่าย ไม่ต้องสั่ง นั่งรอเป็นพอ

ภาพตวนคังฮวงกุ่ยไท่เฟย （端康皇贵太妃: huang gui tai fei) พระสนมผู้มียศไม่ตกเลยจนสิ้นอายุไข

ใน ๑ วันราชสำนักแมนจูจะรับประทานอาหาร ๓ มื้อ ถ้านับตามธรรมเนียมปฏิบัติของฮ่องเต้ มื้อเช้าประมาณ ๖.๐๐ นาฬิกา ๑ มื้อ มื้อเที่ยงตอน ๑๔.๐๐ ๑ มื้อ และมื้อเย็นตอน ๑๗.๐๐ นาฬิกาจะเป็นเครื่องว่าง ที่ไม่ค่อยจะเบานัก อาทิ ไก่ทอด หมูทอด ซาลาเปา จากธรรมเนียมปฏิบัติดังกล่าว อาจจะสันนิษฐานว่าเหล่านางในแต่ละวันกินกี่มื้อ และมื้อหนึ่งกินกี่โมงคงไม่ได้แตกต่างไปจากฮ่องเต้เท่าใดนัก

ทางด้านชนิดของอาหารที่จะทำให้นางในกินนั้นไม่ได้กำหนดชนิดตายตัว ขึ้นอยู่กับห้องเครื่องหลวงจะทำถวาย อันนี้อย่าได้คิดว่าอาหารในวังจีนนั้นจะเป็นหนวดเต่าเขากระต่ายเป็นพื้น จริงๆก็ใช้เนื้อหมู เนื้อไก่ เนื้อเป็ด เนื้อแพะธรรมดาๆนี้เอง ของแปลกๆก็มีมาเรื่อยๆตามแต่ว่ามีใครส่งมาเป็นบรรณาการประจำปี ที่ผิดจากอาหารคนธรรมดาคือของนั้นแม้จะเป็นของธรรมดาๆ แต่ว่าจะเป็นของชั้นเลิศ อาทิ แป้งที่ใช้ประกอบอาหารในวังจะโม่ถึง ๖ ครั้ง ขณะที่บ้านชาวบ้านจะโม่แค่ ๒ ครั้งเท่านั้น

ห้องเครื่องสำหรับปรุงอาหารถวายพระสนมจะแยกเป็นเอกเทศไม่ยุ่งเกี่ยวกับห้องเครื่องของฮ่องเต้ และฮ่องไทเฮา ห้องเครื่องจะทำอะไรมาถวายแก่นางในนั้นเป็นสิ่งที่นางในเลือกไม่ได้ แต่อาจจะสั่งได้ว่าไม่กินอะไร หรือไม่ก็ถ้าทำมาแล้วไม่ถูกใจจะสั่งออกไปว่าให้ทำอะไรเพิ่มมาก็ได้เช่นกัน หรือไม่ก็สั่งนางข้าหลวงและขันทีออกไปซื้อจากนอกวังมาให้กิน ไม่ก็ทำกินเองเพิ่มเติมก็ได้ แต่ปรกติแล้วอาหารปริมาณมากขนาดนั้น มันคงมีอะไรถูกใจสักอย่าง

ปริมาณมากนี้มากแค่ไหนลองมาดูกัน

ปริมาณอาหารที่จะทำให้นางในแต่ละคน จะแบ่งจำนวนตำลำดับศักดิ์ของนางในยิ่งสูงมากปริมาณยิ่งมาก ต่อไปนี้คือปริมาณเนื้อสัตว์ที่ใช้ปรุงอาหารถวายนางในแต่ละลำดับในวันๆหนึ่ง แต่ก่อนที่จะกล่าว ทั้งนี้ ขออธิบายเล็กน้อยเกี่ยวกับอัตราชั่งตัววัดของจีนโบราณกล่าวคือ ๑ ถาด หรือเรียกว่า "ผาน"（盘: pan） เท่ากับ ๑๖ จิน (斤: jin) ๑ จิน เท่ากับ ๕๙๖.๙๒ กรัม และ๑ จิน เท่ากับ ๑๖ เหลี่ยง (两：liang) โดย ๑ เหลี่ยงเท่ากับ ๓๑. ๒๕ กรัม

ต่อไปนี้คือปริมาณเนื้อสัตว์ที่เป็นส่วนแบ่งให้นางในแต่ละลำดับศักดิ์ในแต่ละวัน

๑. ฮองไทเฮา - หมู ๑ ตัว แพะ ๑ ตัว ไก่เป็ด อย่างละ ๑ ตัว

๒. ฮองเฮา - หมู ๑ ถาด (๙.๖ กิโลกรัม) แพะ ๑ ถาด (๙.๖ กิโลกรัม)ไก่เป็ด อย่างละ ๑ ตัว

๓. ฮวงกุ่ยเฟย - หมู ๑๒ จิน (๗.๒ กิโลกรัม) แพะ ๑ ถาด (๙.๖ กิโลกรัม) ไก่ หรือเป็ด อย่างละ ๑ ตัว

๔. กุ่ยเฟย - หมู ๙ จิน ๒ เหลี่ยง (๕.๙๒ กิโลกรัม) เป็ดไก่รวมแล้วเดือนละ ๑๕ ตัว แพะเดือนละ ๑๕ ถาด(๑๔๓.๒๘ กิโลกรัม)

๕. เฟย - หมู ๙ จิน (๕.๔ กิโลกรัม) เป็ดไก่รวมแล้วเดือนละ ๑๐ ตัว แพะเดือนละ ๑๕ ถาด(๑๔๓.๒๘ กิโลกรัม)

๖. ผิน - หมู ๖ จิน (๓.๕๖ กิโลกรัม) เป็ดไก่รวมแล้วเดือนละ ๑๐ ตัว แพะเดือนละ ๑๕ ถาด(๑๔๓.๒๘ กิโลกรัม)

๗. กุ่ยเหริน - หมู ๖ จิน (๓.๕๖ กิโลกรัม) เป็ดไก่รวมแล้วเดือนละ ๘ ตัว แพะเดือนละ ๑๕ ถาด(๑๔๓.๒๘ กิโลกรัม)

๘. ฉางจ้าย - หมู ๕ จิน (๒.๙๘ กิโลกรัม) เป็ดไก่รวมแล้วเดือนละ ๕ ตัว แพะเดือนละ ๑๕ ถาด(๑๔๓.๒๘ กิโลกรัม)

๙. ตาอิ้ง - หมู ๑ จิน ๒ เหลี่ยง (๖๕๙.๔๒ กรัม) เนื้อสัตว์อื่นๆและผักในแต่ละวัน รวมแล้ว ๒ จิน (๑.๒๐ กิโลกรัม)

๑๐. กวนนู่ (นางพนักงาน) - หมู ๑ จิน (๕๙๖.๙๒ กรัม) เนื้อสัตว์อื่นๆและผักในแต่ละวัน ๑๒ เหลี่ยง (๓๗๕ กรัม)

๑๑. กงนู่ (นางข้าหลวง) - หมู ๑ จิน (๕๙๖.๙๒ กรัม) เนื้อสัตว์อื่นๆและผักในแต่ละวัน ๑๐เหลี่ยง (๓๑๒.๕ กรัม)

ภาพบรรยากาศอาหารในราชสำนัก

จากปริมาณเฉพาะเนื้อสัตว์ ยังไม่นับรวมผัก รวมข้าว จะเห็นได้ว่าอาหารที่ให้นางในรวมถึงนางพนักงานและนางข้าหลวงในแต่ละวันนั้นมากมายมหาศาล ถ้ากินหมดคงไม่ใช่มนุษย์ และแน่นอนไม่มีใครกินหมด แต่อาหารที่เหลือนั้นจะไม่ถูกทิ้งเด็ดขาด แต่ว่าจะเหลือให้เหล่าบ่าวไพร่ในวังกินต่อ อาทิ ฮ่องเต้เสวยอาหารเหลือ (มื้อหนึ่งประมาณ ๒๐ กว่าชนิด) จะประทานอาหารที่เหลือนั้นให้แก่เจ้านาย เชื้อพระวงศ์ ขุนนาง รวมไปถึงขันทีที่รับใช้

สำหรับอาหารที่เหลือ นางในเองก็ไม่ได้ต่างกัน หลังจากเหล่าพระสนมเสวยเสร็จ นางข้าหลวงขันทีจำนวนไม่น้อยก็กินต่อ หลักฐานมีปรากฎในบันทึกคุณหญิงเต๋อหลิง (德龄公主：de ling gong zhu) นางสนองพระโอษฐ์พระนางสูซีไทเฮา คุณหญิงเล่าว่า หลังจากที่พระนางเสวยเสร็จแล้ว ฮ่องเฮา และเหล่าเชื้อพระวงศ์ที่คอยถวายงาน รวมไปถึงนางสนองพระโอษฐ์ก็จะนำของเสวยมากินร่วมกัน กินเสร็จแล้วเหล่านางข้าหลวงและขันทีก็จะนำไปกินต่อ สรุปง่ายๆคืออาหารเหลือนั้นไม่มีทางเหลือทิ้ง เพราะคนงานในวังนี้มากมายเหลือจะนับ แต่ถ้าสงสัยว่าทำไมไม่ทำเฉพาะนายกิน และทำเฉพาะบ่าวกิน ก็มีคำอธิบายว่า นายที่ดี ควรจะให้บ่าวร่วมสุขด้วย มีของกินดีๆก็ควรแบ่งเหลือไว้ให้บ่าวกิน ไม่เช่นนั้นจะบ่งว่านายนี้เหนียวเกินจะรับใช้

ภาพบรรยากาศเครื่องเสวยประจำวันกับภาพคุณหญิงเต๋อหลิงและพระนางซูสีไทเฮา

ส่วนอาหารที่ทำนางในกินนั้นจะมีทั้งอาหารแบบแมนจู และอาหารแบบจีนฮั่น กล่าวคือ อาหารชาววังของจีนในสมัยราชวงศ์ชิงเป็นการผสมผสานกันระหว่างวัฒนธรรมอาหารของชาวแมนจูดั้งเดิม กับการทำอาหารของชาวจีนฮั่น กล่าวคือ ในสำหรับเครื่องเสวยแต่ละมื้อ อาหารจะมีทั้งอาหารแบบชาวแมนจูดั้งเดิมที่เป็นอาหารจำพวกปิ้ง ย่าง ขณะเดียวกันก็จะมีอาหารแบบชาวจีนฮั่นตามท้องถิ่นต่างๆ ส่วนจำนวนอาหารนั้น ตามธรรมเนียมการจัดเลี้ยงของชาวแมนจูโบราณที่นิยมจัดอาหารหลักต่อ ๑ โต๊ะจำมีจำนวน ๘ ชนิดต่อโต๊ะ ไม่นับขนมและของว่าง จำนวนอาหารของนางในคงไม่ต่างกัน แต่อาจจะมีจำนวนมากขึ้นเป็นพิเศษอาจจะมากถึง ๑๕ - ๒๐ ชนิด แล้วแต่ศักดิ์ของผู้เสวย หรือรับประทาน

แต่พึงระลึกว่า หากเป็นงานเทศกาลเลี้ยงฉลองขึ้นมา อาหารจะเป็นจำนวน ๑๐๐ ขึ้นไปได้ทันที

ฟังแล้วคิดไป ชีวิตนางในก็ได้แย่นัก โดยเฉพาะคนช่างกิน เพราะอาหารเหลือเฟือดีเหลือเกิน

อย่างไรก็ตามอิ่มท้องแล้วจะอิ่มใจด้วยหรือเปล่านั้นเป็นอีกปัญหาหนึ่ง

ซึ่งข้อหลังนี้ดูจะแก้ยากพอดู

ภาพการเสวยในจินตนาการ